Unia lubelska i system polityczny Rzeczypospolitej
Unia lubelska z 1569 roku była kluczowym wydarzeniem w historii Polski i Litwy. Ustanowiła ona unię realną między oboma państwami, tworząc Rzeczpospolitą Obojga Narodów.
Definicja: Unia realna to ścisły związek dwóch państw oparty na wspólnych instytucjach, w przeciwieństwie do unii personalnej, gdzie państwa łączy jedynie osoba władcy.
Postanowienia unii lubelskiej obejmowały utworzenie wspólnego sejmu, wybór wspólnego monarchy oraz prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej. Jednocześnie zachowano odrębne urzędy, skarby i wojska dla obu części Rzeczypospolitej.
System polityczny Rzeczypospolitej opierał się na demokracji szlacheckiej. Kluczową rolę odgrywał sejm walny, składający się z trzech stanów sejmujących: króla, senatu i izby poselskiej.
Highlight: Posłowie na sejm walny byli wybierani podczas sejmików ziemskich.
Sejmiki ziemskie były zgromadzeniami szlachty, na których decydowano o sprawach lokalnych i wybierano posłów na sejm. Istniały różne rodzaje sejmików, w tym:
- Sejmiki przedsejmowe
- Sejmiki relacyjne
- Sejmiki elekcyjne
Szlachta polska dzieliła się na różne grupy, w tym:
- Magnaterię - najbogatszą i najbardziej wpływową warstwę
- Szlachtę średnią
- Szlachtę zagrodową
- Gołotę - najuboższą szlachtę
Przykład: Do znanych rodów magnackich należeli Radziwiłłowie, Potoccy i Lubomirscy.
Ważnym elementem systemu politycznego było pospolite ruszenie - obowiązek służby wojskowej szlachty w czasie wojny.
Dokument wspomina również o systemie lennym w Prusach Książęcych. W 1525 roku wielki mistrz zakonu krzyżackiego Albrecht Hohenzollern złożył hołd lenny królowi Polski Zygmuntowi Staremu, stając się świeckim księciem Prus jako lennik Polski.
Vocabulary: Hołd lenny - akt, w którym wasal (lennik) uznawał zwierzchnictwo seniora (władcy) i zobowiązywał się do wierności i służby w zamian za nadanie lenna (ziemi).
Podsumowując, unia lubelska i system polityczny Rzeczypospolitej Obojga Narodów stworzyły unikatowy ustrój, łączący elementy monarchii, demokracji szlacheckiej i federacji dwóch narodów.
