Zemsta
Czas i miejsce akcji komedii rozgrywa się na początku XIX wieku. Miejscem akcji jest podzielony na pół zamek w Polsce. Plan wydarzeń:
Akt I
- Plany małżeńskie Czenika
- Zgoda Podstoliny na lubę Raptusiewiczem
- Spotkanie Klary i Wacława
- Awantura przy murze
- Wacław w domu Czenika
Akt II
- Plany Klary
- Spotkanie przebranego Wacława z Podstoliną
- Wyznanie Papkina
Akt III
- Przygotowanie pozwu przez Czenika przeciw Rejentowi
- Rozpacz Wacława
- Papkin u Rejenta
- Zmiana planów Podstoliny
Akt IV
- Przygotowanie do wesela Czenika z Podstoliną
- Odkrycie planów Rejenta
- Zemsta Czenika
- Zgoda między sąsiadami
Komizm Aleksandra Fredry jest sytuacyjny i polega na budowaniu scen według zasady zabawy nieporozumienia. Mamy do czynienia z komedią, omyłkami i domysłami. Postacie Czenika, Rejenta i przede wszystkim Papkina bawią nas. Rodzaj komizmu oparty jest również na kontraście. Czenik i Rejent różnią się wszystkim: sytuacją rodzinna, wyglądem czy charakterem.
Postacie
- Czenik Maciej Raptusiewicz: bohater główny. Tego nazwisko pochodzi od słowa "raptus", to człowiek porywczy, emocjonalny, impulsywny. Prawny opiekun Klary, stary kawaler. To czerstwy, wysoki, dobrze zbudowany mężczyzna w średnim wieku. Jest gwałtowny, wybuchowy, łatwo go rozgniewać - wtedy staje się nieobliczalny.
- Rejent Milczek: bohater główny, jego nazwisko mówi nam, że to człowiek spokojny, łagodny, choć w rzeczywistości to intrygant i manipulator. Jest ojcem Wacława i właścicielem połowy zamku. Człowiek opanowany, o drobnej i szczupłej budowie. Zupene przeciwiestwo Czenika.
- Józef Papkin: bohater drugoplanowy. Szlachecki hulaka, tchórz, wesoły i pogodny "bawidamek". Samochwała. Wyraża się w sposób poetycki. Interesowny i zakłamany. Określa się lwem północy!!
- Klara: bohaterka drugoplanowa, bratanica Czenika. Bardzo kocha Wacława, nie pozwala mu się jednak wykraść. Jest łagodna i rozsądna.
- Wacław: bohater drugoplanowy, typ zalotnego kochanka. Walczy o swoją miłość. Odważny i sprytny.
- Podstolina: bohaterka epizodyczna, wdowa, która pochowała już 3 mężów. Piękna, choć starzejąca się, dama. Wyrachowana, usilnie próbująca zwabić następnego małonka.
- Dyndalski: marszałek migalski: dworkanin, postaci epizodycznie
- Perelka: kuchmistrz, postaci epizodycznie
Motywy
- Buntu - bunt Klary i Wacława wobec konfliktu Czenika i Rejenta.
- Miłości - relacja o którą walczą w/w bohaterowie.
- Pojedynku - Czenik niejednokrotnie wyzywający Rejenta do pojedynku.
- Zemsty - tytułowa "Zemsta" odnosi się do zorganizowanego przez Czenika lubu Klary i Wacława, w odwecie za pomysł Rejenta o ożenku Wacława i Podstalina.
