Alternatywny zapis:

towarów i usług w gospodarce Inflacja popytowa Wiąże się z nadmierna ilością pieniądza w obiegu, która prowadzi do wzrostu popytu na towary i usługi do poziomu przewyższającego możliwości jego zaspokojenia (w efekcie następuje wzrost cen) Przyczyny zwiększenia popytu: zwiększenie podatków państwa (inflacja budżetowa) ☆ duża podaż pieniądza kredytowego (inflacja kredytowa) ☆ wzrost płac (inflacja płacowa) Miara nasilenia inflacji Spirala inflacyjna - Polega na wzajemnym wspomaganiu się zmian kosztów produkcji, cen produktów oraz płac. Stopa inflacji - miara nasilenia inflacji, wyrażająca w procentach wzrost przeciętnego poziomu cen w badanym okresie w stosunku do analogicznego okresu w przeszłości (zazwyczaj w skali roku) Do kilku procent rocznie. Całkowicie poddaje się kontroli i nie powoduje zakłóceń w procesach gospodarczych Inflacja kosztowa Zwana inaczej podażową, związana jest ze wzrostem kosztów produkcji, powodującym wzrost cen towarów i usług, który ogranicza popyt na nie. W rezultacie przedsiębiorstwa ograniczają produkcje i sprzedaż - następuje spadek podaży Stopa inflacji Skutki inflacji: Spadek siły nabywczej pieniądza - zmniejszenie się ilości rzeczy która można nabyć za dana kwotę Inflacja pełzającą - Inflacja krocząca - Inflacja galopująca - Hiperinflacja → ↓ ✓ Od kilku do kilkunastu procent rocznie. Powoduje niepewność działalności przedsiębiorstw na rynku. Może wymknąć się rozwój gospodarki spod kontroli „Ucieczka” od pieniądza - spadająca siła nabywcza pieniądza skłania ludzi do pozbywania się gotówki i poszukiwania innych form oszczędności Najczęściej stosowany wskaźnikiem inflacji jest indeks cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI) ↓ Powyżej 20% rocznie. powoduje istotne zakłócenia w procesach gospodarczych. Hamuje Osłabienie aktywności gospodarczej - niepewność dotycząca dalszych zmian cen powoduje, że część przedsuebiorstw rezygnuje ze zwiększania aktywności gospodarczej Z reguły ponad 150% rocznie. Uniemożliwia racjonalne gospodarowanie oraz planowanie jakichkolwiek działań gospodarczych Sposoby przeciwdziałania inflacji: Prowadzenie przez państwo odpowiedniej polityki w zakresie kształtowania dochodów społeczeństwa Ograniczanie deficytu budżetowego (polityka fiskalna) Kontrola emisji pieniądza przez bank centralny (polityka pieniężna ) Ograniczenie kreacji pieniądza kredytowego przez banki (polityka pieniężna) Instytucje bankowe Bank centralny - NBP ● Banki komercyjne ☆Banki spółdzielcze Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG) ● ● Instytucje rynku finansowego ● Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe A to można rozłożyć na: Sektor SKOK-ów-Sektor bankowy - Rynek kapitałowy - Rynek ubezpieczeniowy - Rynek emerytalny - Rynek ustug płatniczych Spółdzielcze kasy oszczędnościowo- kredytowe Bank centralny - NBP • GWP w Warszawie Banki państwowe Banki komercyjne Banki spółdzielcze Przedstawicielstwa banków zagranicznych ● SKOK-i str. 63 Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych Domy maklerskie Emitenci akcji i obligacji -UFG TFI ● Zakłady ubezpieczeń Zakłady ubezpieczeń pośrednich Oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń • ↓ Instytucje pozabankowe ☆ Zakłady ubezpieczeń Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (UFC) Giełda papierów wartościowych Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych (TFI) Przedmioty świadczące usługi płatnicze Stwarzanie możliwości polubownego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego ● Dobrowolne i pracownicze fundusze emerytalne (FE) zarządzane przez towarzystwa funduszy emerytalnych (TFE) ● Podmioty świadczące usługi płatnicze (instytucje płatnicze, instytucje pieniądza elektronicznego, biura usług płatniczych) Rynek finansowy - rynek, na którym są przeprowadzane transakcje w formie finansowej. Polega to głównie na udostępnianiu kapitału przez inwestorów posiadających wolne środki pieniężne innym podmiotom gospodarczym w celu uzyskania w przyszłości określonego dochodu. Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) - podstawowy organ kontroli funkcjonowania wszystkich podmiotów rynku finansowego Do zadań KNF należą: Dbanie o prawidłowe funkcjonowanie rynku finansowego i jego rozwój Udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym (Wszystkie te zadania wykonywane są przez Urząd Komisji Nadzoru Finansowego (UKNF) Rzecznik finansowy - ma za zadanie ochronę i wspieranie klientów usług finansowych w sporach z instytucjami rynku finansowego. Depozyt - złożenie pieniędzy na rachunek banku lub SKOK - u, który nimi dysponuje w zamian za oprocentowanie tej kwoty Bank - instytucja finansowa działająca na podstawie zezwoleń na wykonywanie określonych czynności bankowych System bankowy kraju tworzą: Narodowy Bank Polski (NBP) Banki komercyjne - które dążą do maksymalizacji zysków Banki spółdzielcze - których głównym celem jest nie zysk lecz zaspokajanie potrzeb członków spółdzielni czasami Banki państwowe - w formie przedsiębiorstw państwowych (jedynym takim bankiem jest Bank Gospodarstwa Krajowego) Podział banków ze względy na ich dominująca działalność: Banki uniwersalne - wykonują wszystkie podstawowe czynności bankowe Banki wyspecjalizowane: • Hipoteczne - udzielają kredytów zabezpieczonych hipoteką na nieruchomości Inwestycyjne - finansują długoterminowe inwestycje. Obsługują głównie przedsiębiorstwa i nieliczna grupę ludzi Depozytowe - przyjmują depozyty na dłuższe terminy Samochodowe - udzielają kredytów na samochód. Tworzą je koncerny motoryzacyjne Inne instytucje Giełda papierów wartościowych - rodzaj giełdy, na której przedmiotem obrotu są papiery wartościowe. Należą do nich przede wszystkim akcje i obligacje, które są emitowane przez uprawnione podmioty nazywane emitentami Prawo do przeprowadzania transakcji mają tylko licencjonowani pośrednicy, czyli maklerzy giełdowi. Pracują oni w domach lub biurach maklerskich. Za ich pośrednictwem każdy człowiek może inwestować na giełdzie (jedyna w Polsce taka giełda jest Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie (GWP)) Towarzystwa funduszy inwestycyjnych (TFI) - instytucje zarządzające środkami finansowymi powierzonymi im przez indywidualnych inwestorów i zgromadzonymi w funduszu inwestycyjnym. Instytucje ubezpieczeniowe - należą do nich przede wszystkim zakłady ubezpieczeń oraz Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (UFG) Zakłady ubezpieczeń - podmioty które za opłacona składkę ubezpieczeniową zobowiązują się spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umówię wypadku. Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (UFG) - został powołany by chronić poszkodowanych tzn. osoby które nie mogą otrzymać pieniędzy za szkody powstałe nie z ich winy, ponieważ sprawca zdążenia jest nie znany lub nie ma ubezpieczenia Podmioty świadczące usługi płatnicze - w Polskim systemie prawnym przyjęto, że usługi płatnicze mogą być wykonywane jedynie przez tzw. dostawców usług płatniczych oprócz tego mogą to tez być instytucje płatnicze lub biura usług płatniczych. Dostawcy usług płatniczych - ich działalność m.in. polega na przyjmowaniu wpłat i dokonywaniu wypłat gotówki z rachunku płatniczego oraz wykonywaniu transakcji płatniczych, w tym przelewów i przekazów pieniężnych. Bank centralny Bank centralny - podstawowa instytucja systemu bankowego każdego kraju. W Polsce jest nim NBP 1. Rola banku centralnego w gospodarce Jego głównym celem jest utrzymanie stabilności systemu finansowego Polski (dzięki ograniczaniu inflacji i emisji pieniądza lub przeciwdziałaniu zbył dużej deflacji) ponadto przez stabilizowanie kursu złotego w stosunku do innych walut na rynku krajowym zapewnia jego stabilność na rynku światowym. 2. Funkcje banku centralnego. Jest: Bankiem emisyjnym - bank centralny ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych Bankiem państwa - bank centralny świadczy państwu usługi finansowe Bankiem innych banków - bank centralny pełni funkcje regulacyjne w stosunku do innych banków. 3. Polityka pieniężna banku centralnego (jej założenia opracowuje Rada Polityki Pieniężnej (RPR)) NBP wraz z RPR dba o to, aby wielkość podaży pieniądza odpowiadała potrzebom gospodarki narodowej. W tym celu korzysta z narzędzi takich jak: ☆ Operacje otwartego rynku - sprzedaż lub zakup papierów wartościowych przez B.centralny Zmiana stóp procentowych - zmiana ceny za jaką NBP udziela kredytu bankom lub po jakiej sprzedaje papiery wartościowe ☆ Zmiana stopy rezerwy obowiązkowej - zmiana części ogólnej sumy wkładów, która banki muszą trzymać w banku centralnym (od 2020 wynosi ona w Polsce 0,5% co oznacza ze bank który przyjmie I mln zł wkładów będzie musiał złożyć rezerwę w wysokości 5 tys zł 4. Rodzaje polityki pieniężnej Bank centralny może prowadzić: Więcej na str. 68 Politykę ekspansywną (miękka) - polegająca na zwiększeniu podaży pieniądza. Prowadzi ona do wzrostu popytu na produkty a to do skłanianiu producentów do podnoszenia cen. Polityka ekspansywna jest realizowana przez obniżanie stop procentowych. Politykę restrykcyjną (twardą) - polegająca na zmniejszeniu podaży pieniądza. Powoduje ona spadek popytu na produkty a w efekcie zniechęcenia producentów do podnoszenia cen. Polityka restrykcyjna jest realizowana przez podwyższanie stop procentowych. 5. Inne zadania banku centralnego Oprócz polityki pieniężnej NBP prowadzi działania na rzecz stabilności krajowego systemu finansowego, co oznacza, że cały system prawidłowo wypełnia swoje podstawowe funkcje. NBP dba tez o rozwój systemu płatniczego poprzez organizowanie rozliczeń pieniężnych w gospodarce zarówno między osobami fizycznymi jak i podmiotami gospodarczymi oraz podejmuje związane z tym działania regulacyjne. Zadaniem NBP jest także zarządzanie rezerwami dewizowymi (zasobami walut obcych) Polski co ma na celu wzmocnienie wiarygodności finansowej kraju. Do jednych z ważniejszych zadań NBP należą edukacja ekonomiczna społeczeństwa i działalność informacyjna które realizuje się m.in. przez udostępnianie informacji na stronie internetowej banku oraz przez działalność Portalu Edukacji Ekonomicznej. 1. Rodzaje ustug banków i SKOK-ów Zakładanie i prowadzenie rachunków ☆Przyjmowanie depozytów ☆ Wydawanie i obsługa kart płatniczych Udzielanie kredytów i pożyczek 2. Rachunki w bankach i SKOK - ach Najpopularniejsza tam usługa jest prowadzenie rożnego typu rachunków określanych jako rachunki bankowe. Służą one do przechowywania i gromadzenia środków pieniężnych oraz bezgotówkowych rozliczeń finansowych. Podstawowe rodzaje rachunków to: Rachunki bieżące Rachunki oszczędnościowe Rachunki lokat terminowych 3. Rodzaje rachunków bieżących Konta firmowe - głównie dla firm, służą do rozliczeń w ramach prowadzonej działaności gospodarczej. Przypominają swoją funkcjonalnością tradycyjne konta bankowe. Cechuje je poszerzona wyspecjalizowana funkcjonalność - można za ich pośrednictwem opłacać m.in. podatki czy tez odprowadzać składki do ZUS - u Konta osobiste: Usługi finansowe - konta, karty, lokaty ● ● ● Standardowe - przeznaczone jest dla osób, które chcą korzystać jedynie z podstawowych usług, nie trzeba spełniać żadnych szczególnych warunków, żeby je założyć. Prowadzenie i utrzymanie konta zazwyczaj wymaga stałych miesięcznych wpływów. Studenckie - zazwyczaj bezpłatne, gamą usług bywa uboższa niż przy standardowych kontach, banki i SKOK -i zazwyczaj oferują bonusy np. zniżki w wybranych sklepach • Młodzieżowe - dla osób niepełnoletnich (13-18), potrzebna jest zgoda opiekuna prawnego, bezpłatne, ograniczone korzystanie ze środków na tym koncie Konta VIP - dla zamożniejszych klientów, pobierane są wysokie opłaty lub wymagane są duże wpływy na to konto, przelewy internetowe lub wypłata gotówki w obcym bankomacie są zwolnione z opłat, przywileje takie jak bezpłatny pakiet ubezpieczeń Oszczędnościowe - łącza najlepsze cechy kont standardowych oraz lokat terminowych ( zapewniają łatwy dostęp do pieniędzy oraz wysokie oprocentowanie), bezpłatne, wpłaty gotówki więcej niż raz w miesiącu wiążą się z ponoszeniem optat 4. Lokaty terminowe (w bankach lokaty bankowe) Środki finansowe powierzone przez klienta bankowi lub SKOK -owi na określony czas, w zamian za otrzymanie środków instytucja zobowiązuje się, że po upływie terminu wypłaci właścicielowi lokaty zdeponowana kwotę powiększona o naliczone odsetki. Wyskokowe wypłaconej kwoty zależy od oprocentowania i częstotliwości kapitalizowania odsetek. 5. Rodzaje lokat terminowych Terminowe (zwykłe) - zakładane na określony czas, najczęściej z kapitalizacja odsetek po ukończeniu okresu umowy lub z roczna kapitalizacją w przypadku dłuższych umów. Wycofanie się przed upływem określonego terminu łączy się z częściowa lub całkowita utrata odsetek Kapitalizacja odsetek Okresowe naliczenie odsetek od środków złożonych na koncie lub lokacie terminowej i dopisywanie ich do kwoty podstawowej Rentierskie - zazwyczaj długoterminowe, odsetki do depozytu nie są kapitalizowane lecz wypłacane właścicielowi lokaty lub wskazanej przez niego osobie (rentierowi) w ustalonych odstępach czasu. Progresywne (dynamiczne) - oprocentowanie rośnie z każdym miesiącem, istnieje możliwość wycofania wkłady w dowolnym momencie bez utraty dotychczasowych odsetek Strukturyzowane (inwestycyjne) - zazwyczaj długoterminowe, łącza cechy tradycyjnej lokaty z inwestycja w papiery wartościowe. Pieniądze dzielone są na 2 części zazwyczaj większa część jest inwestowana w bezpieczne papiery wartościowe a pozostała cześć w ryzykowne instrumenty finansowe (zazwyczaj na giełdzie). Przy inwestycji nierentownej banki zazwyczaj zapewniają tylko zwrot kwoty pierwotnej a nawet czasami tylko 80-90% Nocna (overnight) - zakładana na podstawie dyspozycji klienta, według której wolne środki na rachunku klienta ponad określony limit trafiają automatycznie na lokatę na noc. Pod koniec dnia bank przelewa środki na konto lokaty a następnego dnia zwraca je wraz z odsetkami Debetowe 79,6% Kredytowe 13,9% Przedpłacone 6,0% Obciążeniowe 0,5% 6. Rodzaje kart płatniczych Karty debetowe - są wydawane przez banki i SKOK -i przypisane do rachunku właściciela karty. Można nimi płacić za towar lub usługę, jaki i wypłacać gotówkę z bankomaty do wysokości środków na koncie lub powiększonej o dopuszczalny debet Karty kredytowe - są wydawane przez banki, SKOK -i lub inne organizacje. Nie musza być powiązane z rachunkiem właściciela karty, można nimi dokonywać płatności lub wypłacać gotówkę z bankomatu do wysokości kredytu przyznanego posiadaczowi karty. Karty obciążeniowe - łącza cechy karty kredytowej praz debetowej, są powiązane z rachunkiem właściciela z którego regularnie pobierane są środki na spłatę zadłużenia ✩ Karty przedpłacone (prepaid) - wymagają wcześniejszego zasilenia środkami pieniężnymi rachunku płatniczego przypisanego do karty. Dokonywanie nią płatności jest możliwe do wysokości zawartych na niej środków. W Polsce może być wykorzystywana jedynie jako karta imienna 7. Bankowość elektroniczna Jest to rodzaj usługi świadczonej przez bank lub SKOK polegającej na możliwości zarządzania rachunkiem z wykorzystaniem specjalnej aplikacji lub przeglądarki internetowej. Skróty NBP - Narodowy Bank Polski BFG-Bankowy Fundusz Gwarancyjny ☆ SKOK - Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa ☆ UFG - Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny ✩ TFI - Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych *GPW - Giełda Papierów Wartościowych FE - Fundusze Emerytalne ☆ TFE - Towarzystwo funduszy emerytalnych KNF - Komisja Nadzoru Finansowego ☆ UKNF - Urząd Komisji Nadzoru Finansowego BTC - bitcoin RPP-Rada Polityki Pieniężnej ☆ROR-Rachunek Oszczędnościowo Rozliczeniowy KDPW - Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych