Alternatywny zapis:

jest różnorodny. • Narracja w języku neutralnym, ale ma także elementy gwary (m.in. łowickiej). Język bohaterów jest zindywidualizowany, gwarowy. • Elementy archaizacji języka. Wplatanie przysłów, powiedzeń ludowych. • Inwersje, paralelizm składniowy - stylizacja biblijna. Realism, naturalism, symbolism, impresjonism • Realizm w opisie życia mieszkańców Lipiec. • Naturalizm w przedstawianiu np. namiętności Jagny i Antka, chorób, cierpienia, śmierci. Symbolizm różnych elementów, np. droga (wędrówka Agaty), cykl natury, wesele, Zaduszki. •Impresjonizm w opisach krajobrazu, zjawisk atmosferycznych. problematyka Wiejska społeczność • Nie jest jednorodna - są chłopi mający więcej ziemi (i znaczenia), biedniejsi, którzy pracują dla innych. • Zróżnicowanie pod względem wieku - dorosłe dzieci domagają się przepisania ziemi ojców. • Łączą ją zwyczaje, tradycja, wiara, szacunek do ziemi, ciężka praca. Różna rola kobiet i mężczyzn - walka o pozycję w rodzinie. Hierarchia w rodzinach i we wsi. Folklor Elementy uniwersalne, a nie typowe dla jakiegoś regionu. ● Cykl życia i zwyczaje przy pracy (np. zbiorze ziemniaków, obieraniu kapusty), przyśpiewki. • Kultywowanie świąt kościelnych i zwyczajów pogańskich (wróżby, przesądy). Obrzędy, np. zmówiny, przenosiny, wesele. Wystrój domów, ubiór. Konflikty • Spory w okolicy (wieś a dziedzic), mieszkańców wsi i w rodzinach (np. Antek domagający się od ojca zapisu ziemi i rywalizujący z nim o Jagnę).. • Przyczyną konfliktu staje się też Jagna - zachowaniem wyróżnia się wśród kobiet, czym budzi ich niechęć. Mężczyźni rywalizują o jej względy. Związek człowieka z naturą • Życie chłopów jest regulowane rytmem dnia i pór roku. • Postępowaniem ludzi żądzą instynkty i popędy (m.in. relacja Jagny i Antka). Traktowanie ziemi i zwierzął jako źródła utrzymania. Etos pracy Praca to warunek przeżycia. Świadczy o wartości człowieka – słaba Agata odchodzi na zimę, bo nie będzie przydatna rodzinie. Rola religii Święta i obrzędy organizują życie społeczności - liturgiczny kalendarz reguluje życie chłopów. Ksiądz jest autorytetem. • Potrzeba sacrum łączy wspólnotę i daje jej poczucie bezpieczeństwa. Archetypy i toposy Wiele elementów Chłopów pochodzi z mitologii, Biblii, legend słowiańskich. Pojednanie Antka z Maciejem (syn marnotrawny). • Maciej Boryna jak Piast Kołodziej - założyciel dynastii, Mit eleuzyjski (o Demeter i Korze), cykl przyrody. Antek to archetyp buntownika. • Ksiądz to biblijny pasterz. • Roch jest mędrcem, nauczycielem. • Motyw wędrówki Agaty - homo viator. charakterystyka bohaterów głównych Maciej Boryna • Najbogatszy gospodarz we wsi Lipce - nieformalny jej przywódca (trzy lata był sołtysem, ale. finansowo na tym stracił, więc nie chce stanowiska); cieszy się dużym autorytetem. • Wdowiec w podeszłym wieku (58 lat), pochował dwie żony (ostatnią - wiosną tego roku). Ma dorosłe już dzieci: Grzelę (w wojsku), Antka, Magdę (żona kowala) oraz nieletnią Józię. Pracowity, gospodarny, zaradny. • Bezwzględny, egoistyczny, skąpy, wyrachowany (własny interes liczy się najbardziej, jest gotów wystąpić po stronie dziedzica przeciwko gromadzie). Często ucieka się do przemocy. Szorstki, surowy dla dzieci, rzadko okazuje im cieplejsze uczucia. Ambitny, postępuje według własnego uznania. • Zdradę Jagny traktuje jako zszarganie własnej godności, a ją samą postrzega jako zdobycz, własność. Antek Boryna • Syn Macieja, dziedzic majątku. • Mąż Hanki, ale zdradza ją z Jagną. • Skonfliktowany z ojcem - nalega na przepisanie ziemi, nie chce pracować dla ojca jako parobek. Młody, zawzięły, targany pragnieniami. • Postępuje okrutnie wobec żony. • Chciałby objąć przywództwo we wsi. Jagna Paczesiówna • Córka Dominikowej, siostra Szymka i Jędrka. 18-latka. • Najpiękniejsza dziewczyna we wsi i najbardziej pożądana, czym budzi zazdrość kobiet. Ma złą reputację. Bawi się mężczyznami, choć nie robi tego z wyrachowania, a raczej z niepewności swoich odczuć i podatności na wpływ innych. • Wychodzi za Macieja Borynę. • Lubi się bawić i stroić, ale nie przywiązuje wagi do majątku. • Ma głęboko wrażliwą, artystyczną duszę - wyjątkowo silnie odbiera sztukę, robi piękne wycinanki. • Jest poza gromadą - dziewczyna inaczej patrzy na świat, ma inne wartości. Hanka Zona Antka, oddana mężowi. Córka ubogiego rolnika - dzięki małżeństwu podniosła swój status. Boi się Macieja. Początkowo płaczliwa, narzekająca, po wypędzeniu z domu Macieja przechodzi przemianę i staje się odważna, zaradna, pracowita, walczy o rodzinę, stara się zapewnić jej byt.. Liczy się z pieniędzmi, chytra. Mimo że uznaje Jagnę za rywalkę, słaje w jej obronie jako członka rodziny. bohaterowie drugoplanowi Dominikowa (Marcjanna Antonówna Pacześ) - matka Jagny; faworyzuje córkę kosztem synów, dba o jej interesy (wymogła na Macieju zapis ziemi na rzecz Jagny jeszcze przed ślubem). Kuba - parobek u Macieja; uczestnik powstania styczniowego; nie w pełni sprawny (kuleje); pracowity, pobożny; dorabia kłusownictwem; umiera w mękach w dniu wesela Macieja i Jagny (postrzelony przez gajowego, sam próbował amputować sobie nogę, gdyż bał się jechać do szpitala). > Jagustynka - stara, zrzędliwa przedstawicielka biedoty; zapisała dzieciom ziemię, a te ją wygnały: wszędzie dopatruje się złych intencji i podstępu; podjudza, sieje zamęł. Roch- wędrowny nauczyciel, który pojawia się we wsi co 3 lata; uczy dzieci, snuje opowieści biblijne, rozpala patriotyzm; skromny, wykształcony (zna języki), nie je mięsa; uważany za człowieka świętego. > Ksiądz - autorytet wśród chłopów (nawet u Żydów), interesuje się ich sprawami, łagodzi konflikty, napomina, cieszy się ich sympatią. > Józia - najmłodsza córka Macieja, 9-latka; po wygnaniu Antka odgrywa rolę gospodyni ojca - przygotowuje mu posiłki. > Witek - pomocnik Kuby, pastuch; kocha zwierzęta; ma zdolności konstruktorskie; często bity przez Macieja. > Kowal - zięć Macieja (mąż Magdy, córki Boryny); w miarę zamożny, w konflikcie z teściem, ciągle knuje przeciwko niemu. > Agata - stara żebraczka; co roku opuszcza na zimę krewnych (twierdzi, że z własnej woli zostawia Kłębów, aby im nie ciążyć); latem opiekuje się dziećmi, nie chce darmo jeść chleba.