Charakterystyka płazów

Płazy to zwierzęta wodno-lądowe, które doskonale radzą sobie w obu środowiskach. Jako organizmy zmiennocieplne muszą dostosowywać swoją aktywność do warunków zewnętrznych, dlatego zimą zapadają w hibernację.

Ciało płaza ma charakterystyczną budowę przystosowaną do życia w dwóch środowiskach. Możemy wyróżnić wyraźną głowę z nozdrzami zewnętrznymi i oczami oraz kończyny - przednie i tylnie. U wielu gatunków, między palcami tylnych kończyn występują błony pławne, które ułatwiają pływanie.

Płazy dzielą się na dwie główne grupy: żuchwowce i bezżuchwowce. Oddychają zarówno za pomocą płuc, jak i całą powierzchnią ciała, co stanowi wyjątkowe przystosowanie do ich stylu życia.

Ciekawostka: Czy wiesz, że płazy były pierwszymi kręgowcami, które wyszły na ląd? Ten ewolucyjny krok był jednym z najważniejszych w historii życia na Ziemi!

Pokrycie ciała i różnorodność płazów

Skóra płazów jest cienka, naga i pozbawiona łusek, za to bogata w gruczoły śluzowe. Ten śluz pełni wiele funkcji - ułatwia dyfuzję gazów oddechowych, zmniejsza tarcie podczas pływania i chroni przed utratą wody na lądzie. U niektórych gatunków występują również gruczoły jadowe, które stanowią obronę przed drapieżnikami.

Płazy mają często charakterystyczne ubarwienie - jaskrawe kolory ostrzegają o toksyczności, a barwy brunatne pełnią funkcje maskujące. Ciekawą cechą ich skóry jest przepuszczalność dla wody i gazów - dzięki temu płazy nie muszą pić wody, chłoną ją bezpośrednio przez skórę.

W Polsce spotykamy różne grupy płazów. Ogoniaste (np. salamandra plamista, traszki) mają wydłużone ciało, kończyny podobnej długości i wyraźny ogon. Bezogonowe (żaby, ropuchy, kumaki) charakteryzują się krępym ciałem bez ogona i tylnymi kończynami dłuższymi od przednich. Istnieją też płazy beznogie, przypominające dżdżownice, które prowadzą podziemny tryb życia.

Ważne: Jaskrawe ubarwienie płazów to nie kwestia estetyki, ale sygnał ostrzegawczy dla drapieżników - "jestem trujący, lepiej mnie nie jedz!"

Budowa wewnętrzna płazów

Szkielet płazów ma kilka charakterystycznych cech. Czaszka jest ażurowa, co zmniejsza jej masę. Brak dna oczodołów pozwala gałkom ocznym cofać się podczas połykania, co ułatwia przesuwanie pokarmu. U płazów pojawia się kosteczka słuchowa - strzemiączko, a czaszka łączy się z kręgosłupem za pomocą dwóch kłykci potylicznych.

Układ pokarmowy dorosłych płazów przystosowany jest do drapieżnego trybu życia - żywią się głównie bezkręgowcami. Składa się z jamy gębowej, gardzieli, przełyku, żołądka oraz jelita cienkiego i grubego, które uchodzą do kloaki. Warto zauważyć, że płazy nie piją wody w tradycyjny sposób - wchłaniają ją całą powierzchnią ciała.

Układ oddechowy płazów obejmuje wymianę gazową przez workowate płuca, skórę oraz nabłonek jamy gębowej. Ze względu na małą powierzchnię płuc i brak klatki piersiowej, proces oddychania płucnego nie jest zbyt efektywny. Wentylacja odbywa się dzięki ruchom jamy gębowej na zasadzie pompy ssąco-tłoczącej. Większe znaczenie ma wymiana gazowa przez skórę.

Czy wiesz, że... U larw płazów występują skrzela zewnętrzne lub wewnętrzne, które zanikają podczas metamorfozy w dorosłego osobnika!

Układy wewnętrzne i rozmnażanie

Układ krwionośny płazów składa się z dwóch obiegów: płucnego (małego) i obwodowego (dużego). Serce zbudowane jest z dwóch przedsionków, jednej komory oraz stożka tętniczego. Krew natlenowana miesza się z odtlenowaną, co prowadzi do mało efektywnego metabolizmu i jest jedną z przyczyn zmiennocieplności.

W układzie nerwowym płazów występuje 5 elementów ułożonych liniowo. Móżdżek jest słabo rozwinięty, co wiąże się z ich niewielką ruchliwością i prostym sposobem poruszania się. Oczy płazów chronione są przez dwie powieki i migotkę. Po raz pierwszy w ewolucji pojawiają się gruczoły ślinowe, a ucho jest dobrze rozwinięte z jedną kosteczką słuchową.

Układ wydalniczy płazów to pranerczka, która wydziela mocz gromadzony w pęcherzu moczowym i wydalany przez kloakę. Końcowym produktem azotowej przemiany materii jest amoniak u gatunków wodnych lub mocznik u lądowych.

Rozmnażanie płazów jest rozdzielnopłciowe, z widocznym dymorfizmem płciowym. Samice składają jaja nazywane skrzekiem. Charakterystyczną cechą rozwoju płazów jest występowanie larwy, która żyje w wodzie i oddycha skrzelami, a następnie przechodzi metamorfozę w dorosłego osobnika.

Zapamiętaj! Metamorfoza płazów to jeden z najbardziej spektakularnych procesów w przyrodzie - z wodnej, skrzelodysznej larwy powstaje lądowy, płucodyszny dorosły osobnik!