Struktura zatrudnienia w Polsce

Polska gospodarka dzieli się na trzy główne sektory zatrudnienia:

• Rolnictwo (9,2% w 2019 r.) - obejmuje wytwarzanie żywności poprzez uprawę roślin, chów zwierząt oraz pozyskiwanie zasobów przyrody (rybołówstwo, łowiectwo, leśnictwo). Dostarcza również surowców dla przemysłu.
• Przemysł (32,2% w 2019 r.) - zajmuje się wytwarzaniem dóbr materialnych poprzez pozyskiwanie i przetwarzanie surowców. Dzieli się na przemysł wydobywczy i przetwórczy, często włącza się też budownictwo.
• Usługi (58,6% w 2019 r.) - to nieprodukcyjna działalność zaspokajająca potrzeby ludzi i firm, obejmująca handel, transport, turystykę, edukację, służbę zdrowia, administrację i inne.

Struktura zatrudnienia w Polsce przeszła znaczącą transformację:

| Rok | Rolnictwo | Przemysł | Usługi | |-----|-----------|----------|--------| | 1990| 30,4% | 34,0% | 35,6% | | 2003| 18,2% | 28,6% | 53,2% | | 2009| 13,4% | 31,0% | 55,6% | | 2015| 11,6% | 30,3% | 57,9% |

Kluczowe Pojęcie: Struktura zatrudnienia pokazuje, jaki procent pracujących jest zatrudniony w poszczególnych sektorach gospodarki. Zmiany w tej strukturze odzwierciedlają rozwój gospodarczy kraju - im więcej osób pracuje w usługach, a mniej w rolnictwie, tym gospodarka jest bardziej rozwinięta.

Na początku lat 90. XX wieku struktura zatrudnienia w Polsce była zrównoważona - około 1/3 ludności pracowała w każdym z trzech sektorów. Od tamtego czasu dokonała się istotna przemiana, szczególnie w rolnictwie i usługach.

Przemiany w zatrudnieniu i bezrobocie

Zmiany w sektorach gospodarki

Zatrudnienie w rolnictwie systematycznie spada, co wynika z:

• Mechanizacji produkcji rolnej, która zmniejsza zapotrzebowanie na pracę fizyczną
• Przekształceń własnościowych - likwidacji Państwowych Gospodarstw Rolnych (PGR-ów), które często zatrudniały nadmiar pracowników
• Modernizacji małych, prywatnych gospodarstw, które wcześniej wymagały dużego nakładu pracy

Sektor usług rozwija się bardzo dynamicznie i jest to pozytywna tendencja. W krajach wysokorozwiniętych zatrudnienie w usługach przekracza 70%, a w Polsce zbliża się do 60%. Wysoki odsetek pracujących w usługach świadczy o rosnącym poziomie życia społeczeństwa.

Bezrobocie w Polsce

Wraz z wprowadzeniem gospodarki rynkowej w 1990 roku pojawiło się w Polsce zjawisko bezrobocia. Główne przyczyny bezrobocia to:

• Upadek dużych zakładów przemysłowych (branża włókiennicza, wydobywcza, stoczniowa, hutnicza)
• Zaniedbanie sektora usługowego w PRL i nadmierna rozbudowa przemysłu ciężkiego
• Likwidacja PGR-ów, powodująca wysokie bezrobocie w regionach rolniczych
• Niedopasowanie systemu edukacji do potrzeb rynku pracy
• Wejście na rynek pracy wyżu demograficznego z lat 70. i 80. XX wieku
• Rozwój zautomatyzowanych technologii produkcji
• Wysokie koszty pracy zniechęcające do tworzenia nowych miejsc pracy
• Mała elastyczność pracowników (niechęć do przekwalifikowania się, zmiany miejsca zamieszkania)
• Niedoskonały system pośrednictwa pracy

Ważna Definicja: Bezrobocie to zjawisko społeczno-gospodarcze polegające na tym, że część osób zdolnych do pracy i poszukujących zatrudnienia nie znajduje go. W gospodarce rynkowej bezrobocie jest zjawiskiem naturalnym, ale jego wysoki poziom stanowi poważny problem społeczny i ekonomiczny.

Mierzenie bezrobocia i jego skutki

Wskaźniki rynku pracy

Aby analizować sytuację na rynku pracy używamy dwóch głównych wskaźników:

• Współczynnik aktywności zawodowej - pokazuje, jaki procent osób powyżej 15. roku życia jest aktywny zawodowo (pracuje lub poszukuje pracy):

$$\frac{\text{Liczba aktywnych zawodowo}}{\text{Liczba ludności powyżej 15 lat}} \cdot 100%$$

• Stopa bezrobocia - określa, jaki procent osób aktywnych zawodowo nie ma zatrudnienia:

$$\frac{\text{Liczba bezrobotnych}}{\text{Liczba aktywnych zawodowo}} \cdot 100%$$

Zróżnicowanie bezrobocia w Polsce

Stopa bezrobocia w Polsce jest zróżnicowana regionalnie:

• Najniższe bezrobocie: wielkopolskie (3,0%), mazowieckie (4,6%), małopolskie (4,5%)
• Najwyższe bezrobocie: warmińsko-mazurskie (8,6%), podkarpackie (8,2%), zachodniopomorskie (7,1%)

Skutki bezrobocia

Bezrobocie powoduje szereg negatywnych konsekwencji:

• Społeczne: spadek poczucia własnej wartości, obniżenie poziomu życia, nasilenie patologii społecznych
• Ekonomiczne: zwiększenie wydatków budżetowych na zasiłki, spadek konsumpcji
• Demograficzne: emigracja zarobkowa

Bezrobocie w Europie

Polska z poziomem bezrobocia 2,6% (dane z lipca 2022 r.) należy do krajów o najniższej stopie bezrobocia w Unii Europejskiej:

• Najniższe bezrobocie: Czechy (2,3%), Polska i Niemcy (2,9%)
• Najwyższe bezrobocie: Hiszpania (12,6%), Szwecja (7,4%), Francja (7,5%), Włochy (7,9%)
• Średnia UE: 6,6%
• Średnia strefy euro: wyższa niż średnia UE

Ciekawostka: Polska ma jedną z najniższych stóp bezrobocia w Unii Europejskiej, co jest znaczącym osiągnięciem biorąc pod uwagę, że na początku transformacji gospodarczej w latach 90. bezrobocie było jednym z największych problemów społecznych w naszym kraju.