Alternatywny zapis:

1 mm zmieściłoby się ich około 1000. Niektóre gatunki bakterii tworzą kolonie, w których pojedyncze komórki po podziale pozostają połączone ze sobą ścianami komórkowymi lub śluzem. Jeśli bakteria oddzieli się od kolonii, może funkcjonować jak odrębny organizm jednokomórkowy i dawać początek kolejnej kolonii. Komórki bakterii przybierają różne kształty, od których często pochodzą ich nazwy. Są wśród nich kuliste ziarniaki, wydłużone pałeczki i laseczki oraz spiralne przecinkowce, śrubowce i krętki. Ziarniaki mogą łączyć się po dwie komórki w tzw. dwoinki. Pakietowce tworzą regularne pakiety, a gronkowce - nieregularne bryłki przypominające kiść winogron, zaś paciorkowce - długie łańcuszki podobne do koralików. Kształty komórek i wygląd kolonii są cechami charakterystycznymi dla określonego gatunku bakterii. Ziarniaki ziarniak dwoinka dwoinka otoczkowa gronkowiec booo paciorkowiec Formy cylindryczne pałeczka laseczka podwójna laseczka pakietowiec tetrada („czworaczek") 1000 palisady łańcuszkowiec Inne formy wrzecionowiec przecinkowiec maczugowiec forma spiralna śrubowiec nitkowiec krętek 3. Odżywianie bakterii Bakterie, mimo niewielkich rozmiarów i ciała zbudowanego z jednej komórki, wykonują wszystkie czynności życiowe. Odżywiają się, oddychają, wydalają, rozmnażają się i rosną, są wrażliwe na czynniki środowiska. Ogromna większość bakterii odżywia się cudzożywnie, czerpiąc substancje pokarmowe z otoczenia. Są wśród nich saprobionty, których pokarm stanowi martwa materia organiczna. Wydzielają one do podłoża enzymy trawienne, a strawione na zewnątrz komórki substancje wchłaniają całą powierzchnią ciała. W ten sposób bakterie glebowe rozkładają odchody zwierząt lub ich martwe ciała oraz szczątki roślin. Podobnie funkcjonują bakterie nazębne żywiące się resztkami pokarmu pozostającego po posiłku w jamie ustnej, bakterie mlekowe powodujące kwaśnienie mleka i kiszenie warzyw oraz te odpowiedzialne za psucie się żywności. Wiele gatunków bakterii to pasożyty, które odżywiają się kosztem innych organizmów. Do ich wnętrza dostają się drogą pokarmową wraz ze zjedzonym pożywieniem lub wypitą wodą, drogą oddechową razem z wdychanym powietrzem lub przez rany. Do roślin wnikają najczęściej przez uszkodzone tkanki. Wywołują przy tym choroby zakaźne. Część bakterii cudzożywnych żyje z innymi organizmami w symbiozie, czyli w związku, który przynosi korzyści obu stronom, zwanym symbiontami. Symbiont jest dla bakterii źródłem pokarmu i stanowi sprzyjające środowisko życia. Bakterie z kolei dostarczają mu niezbędnych substancji i ułatwiają prowadzenie procesów życiowych. Wśród bakterii istnieje nieliczna grupa organizmów samożywnych. Należą do nich między innymi sinice, które produkują składniki odżywcze w procesie fotosyntezy. Ich komórki zawierają niezbędny do tego chlorofil oraz niebieskie i czerwone barwniki pomocnicze. Wspólnie nadają one komórkom sinic charakterystyczne sinoniebieskie zabarwienie. Sinice żyją w wodach słodkich i słonych. Ich przodkowie byli pierwszymi na Ziemi organizmami zdolnymi do fotosyntezy. Dzięki nim około miliarda lat temu w atmosferze pojawił się tlen. 4. Oddychanie bakterii Bakterie, podobnie jak wszystkie organizmy, energię potrzebną do życia uwalniają w procesie oddychania komórkowego. Te, które żyją w środowisku zasobnym w tlen, oddychają tlenowo, rozkładając związki organiczne na dwutlenek węgla i wodę. Gatunki bakterii, które zamieszkują środowisko beztlenowe lub bardzo ubogie w tlen, produkują energię bez udziału tego pierwiastka. Proces oddychania beztlenowego, w którym źródłem energii jest cukier, nazywamy fermentacją. Natomiast wówczas, gdy źródłem energii jest białko, zachodzi proces gnicia. Istnieją też takie bakterie, które sposób oddychania dostosowują do warunków środowiska. Kiedy w podłożu jest dużo tlenu, oddychają tlenowo. Jeżeli ilość tlenu obniża się, obywają się bez niego. 5. Rozmnażanie bakterii Bakterie rozmnażają sie przede wszystkim przez podział komórki i pączkowanie. W odpowiedniej temperaturze i wilgotności oraz przy wystarczającym dostępie do pokarmu bakterie mnożą się w szybkim tempie, a ich liczba może podwajać się co około 20 min Na szczęście proces ten nie trwa w nieskończoność. Brak pożywienia i nagromadzenie toksycznych produktów odpadowych powoduje zahamowanie rozwoju kolonii. W efekcie liczebność żywych osobników spada. 6. Znaczenie bakterii Wszystkie środowiska funkcjonują dzięki bakteriom. Gdyby nagle znikły bakterie glebowe, cała Ziemia pokryłaby się ogromną ilością martwych roślin i zwierząt, a substancje mineralne w glebie uległyby wyczerpaniu. Bakterie wraz z grzybami i niektórymi protistami rozkładają martwą materię organiczną, uwalniają z niej pierwiastki i proste związki organiczne. Dzięki temu substancje te mogą być pobrane przez rośliny i na nowo wbudowane w ich ciała. Materia pochodzenia roślinnego spożyta przez konsumentów wchodzi w skład ich organizmów. Po śmierci tych ostatnich związki organiczne stają się ponownie pokarmem mikroorganizmów. W ten sposób bakterie i inne saprobionty umożliwiają obieg materii w przyrodzie. Bakterie tworzące narośla na korzeniach roślin bobowatych, jak np. groch, pomagają tym roślinom przyswajać substancje mineralne z otoczenia. Współpraca bakterii z roślinożercami umożliwia trawienie głównego składnika pożywienia roślinnego - celulozy. Na ciele człowieka i w jego wnętrzu występują różne gatunki bakterii, z których większość to organizmy symbiotyczne, pełniące pożyteczną funkcję. Tylko nieliczne to organizmy chorobotwórcze. Jednym z powszechniejszych gatunków jest występująca w jelicie grubym pałeczka okrężnicy. Pomaga ona w trawieniu pokarmu i wytwarza niektóre witaminy. W określonych warunkach może jednak wywoływać groźne choroby: zakażenie dróg moczowych, zapalenie opon mózgowych u noworodków, zatrucia pokarmowe. Niektóre bakterie w pewnych okolicznościach mogą również szkodzić. Bakterie chorobotwórcze to pasożyty, które osłabiają zainfekowany organizm, niszcząc jego tkanki lub wydzielając trucizny, tzw. toksyny. Bakterie saprobiontyczne powodują butwienie i gnicie drewnianych konstrukcji, w gospodarstwach domowych są przyczyną psucia się żywności. Mnożąc się nadmiernie, bakterie zanieczyszczają zbiorniki wodne.