Budowa anatomiczna liści roślin jest kluczowa dla zrozumienia procesów fotosyntezy i transpiracji w liściach. Główne elementy to:

1. Epiderma - zewnętrzna warstwa liścia, zwykle jednowarstwowa, bez chloroplastów. Pokryta jest kutyną tworzącą kutykulę, która chroni przed nadmiernym parowaniem wody, wnikaniem patogenów i urazami mechanicznymi.

Highlight: W epidermie znajdują się aparaty szparkowe, umożliwiające kontrolowaną transpirację i wymianę gazową.

2. Miękisz asymilacyjny (chlorenchyma lub mezofil) - wypełnia przestrzeń między górną a dolną epidermą. Zawiera liczne chloroplasty. U roślin dwuliściennych dzieli się na: Miękisz palisadowy - pod górną epidermą, z wydłużonymi, ściśle przylegającymi komórkami Miękisz gąbczasty - z obszernymi przestworami międzykomórkowymi, zapewniającymi intensywną cyrkulację gazów
3. Wiązki przewodzące - otoczone tkanką transfuzyjną, pośredniczącą w wymianie substancji. Zawierają: Drewno - transportuje wodę z solami mineralnymi z łodygi do komórek liścia Łyko - transportuje asymilaty z miękiszu do pozostałych komórek rośliny

Vocabulary: Asymilaty to produkty fotosyntezy, głównie cukry proste.

Charakterystyka liści roślin jednoliściennych i dwuliściennych różni się m.in. budową miękiszu asymilacyjnego - u jednoliściennych jest on jednorodny, a u dwuliściennych zróżnicowany.

Liście roślin szpilkowych charakteryzują się cechami kseromorficznymi, czyli adaptacjami do warunków suszy i suszy fizjologicznej, głównie poprzez ograniczenie transpiracji.

Przystosowania obejmują:

• Silnie zredukowaną blaszkę liściową
• Epidermę z grubościennych komórek pokrytych grubą warstwą kutykuli i często woskiem
• Aparaty szparkowe umieszczone w zagłębieniach epidermy
• Warstwę sklerenchymy pod epidermą, usztywniającą szpilkę i ograniczającą dopływ wody
• Miękisz asymilacyjny w formie miękiszu wieloramiennego

Example: Sosna zwyczajna jest typowym przykładem rośliny o liściach szpilkowych z cechami kseromorficznymi.

Budowa morfologiczna i anatomiczna liści roślin różni się w zależności od formy ekologicznej:

1. Hydrofity (np. rdestnica): Aparaty szparkowe w górnej epidermie (u roślin pływających) Miękisz powietrzny Chloroplasty w komórkach epidermy u wielu gatunków
2. Higrofity (np. koleus): Cienkie blaszki liściowe przystosowane do transpiracji w warunkach dużej wilgotności Żywe włoski w epidermie zwiększające powierzchnię parowania Możliwe występowanie hydatod usuwających wodę w stanie ciekłym
3. Mezofity (np. lilak pospolity): Pośrednie przystosowania między hydrofitami a kserofitami

Definition: Hydatody to struktury wydzielnicze u roślin, usuwające nadmiar wody w postaci kropli.

Liście pełnią różne funkcje w roślinie i można je podzielić na:

• Trofofile - przeprowadzające fotosyntezę
• Sporofile - służące do wytwarzania zarodników
• Płone - budujące kwiaty

W kwiatostanie występują specjalne typy liści:

• Słupki (makrosporofile) - zawierają zalążnie
• Pręciki (mikrosporofile) - zawierają worki pyłkowe (mikrosporangia)

Ta różnorodność budowy i funkcji liści pokazuje, jak ważne są te organy dla życia i rozmnażania roślin.

Liście to kluczowe organy roślin odpowiedzialne za fotosyntezę i transpirację. Ich budowa morfologiczna i anatomiczna liści roślin jest ściśle dostosowana do pełnienia tych funkcji.

Główne zadania liści to:

• Wytwarzanie związków organicznych w procesie fotosyntezy
• Transpiracja, czyli wyparowywanie wody
• Wymiana gazowa między wnętrzem rośliny a środowiskiem zewnętrznym

Morfologicznie wyróżniamy liście ogonkowe i bezogonkowe:

Liście ogonkowe są charakterystyczne dla paproci i roślin dwuliściennych. Składają się z blaszki liściowej, ogonka liściowego i nasady liścia.

Highlight: Ogonek liściowy łączy blaszkę z nasadą i ustawia liść w odpowiednim położeniu względem promieni słonecznych.

Liście bezogonkowe są typowe dla roślin jednoliściennych. Zbudowane są z blaszki liściowej przechodzącej bezpośrednio w nasadę liścia.

Blaszka liściowa jest płaska i cienka, co zapewnia dużą powierzchnię do wykorzystania światła słonecznego oraz efektywną transpirację i wymianę gazową. Wiązki przewodzące tworzą unerwienie liścia, które może być równoległe (jednoliścienne) lub siatkowe (dwuliścienne).

Definition: Ulistnienie to regularny i charakterystyczny dla danej rośliny układ liści na łodydze. Wyróżniamy ulistnienie okółkowe (więcej niż jeden liść z węzła) i skrętoległe (jeden liść z węzła).

Liście mogą być pojedyncze (jedna blaszka) lub złożone (kilka blaszek - listków).