Oddychanie komórkowe - podstawy
Wyobraź sobie, że Twoje komórki to małe fabryki energii, które non-stop produkują "walutę energetyczną" - ATP. Oddychanie komórkowe to właśnie ten proces produkcji, gdzie glukoza (czasem tłuszcze czy białka) jest rozkładana, żeby uwolnić energię.
Istnieją różne sposoby na zdobycie tej energii. Oddychanie tlenowe to najefektywniejsza metoda - działa u tlenowców (aerobów), którzy potrzebują tlenu do życia. Z kolei beztlenowce obligatoryjne (anaeroby) w ogóle nie znoszą tlenu, a beztlenowce fakultatywne potrafią żyć z tlenem i bez niego.
Komórki mają do wyboru trzy główne strategie: oddychanie tlenowe (z tlenem), fermentację i oddychanie beztlenowe (oba bez tlenu). To jak mieć różne tryby w grze - każdy ma swoje zalety i wady.
💡 Ciekawostka: Wzór oddychania tlenowego to: C₆H₁₂O₆ + 6O₂ → 6CO₂ + 6H₂O + energia. To pokazuje, jak glukoza i tlen zamieniają się w dwutlenek węgla, wodę i energię!
Oddychanie tlenowe składa się z czterech etapów: glikoliza (w cytozolu), reakcja pomostowa (w matrix mitochondrium), cykl Krebsa (też w matrix) i łańcuch oddechowy (na wewnętrznej błonie mitochondrium). Każdy etap ma swoją rolę w "wyciąganiu" maksymalnej ilości energii z glukozy.
Podczas całego procesu zachodzą kluczowe reakcje: fosforylacja substratowa (bezpośrednia produkcja ATP), fosforylacja oksydacyjna (produkcja ATP dzięki przepływowi elektronów), dekarboksylacja (wyrzucanie CO₂) i dehydrogenacja (przekazywanie wodoru do NAD⁺ i FAD).