Alternatywny zapis:

umięśnione udo Skreyolla Skrzydły owadów • większość owadów jest pierwotnie skrzydłała • niektore z nich nie mają skrzydeł np: Rybiki (pierwotnie bezskrzydare) lub np: pchty, wszy (wtórnie bezskrzydłe) . Skrzydła to wytwory powłoki ciała, umiejscowione na tutowiu. ewolucja w kierunku zastąpienia skrzydeł z gęstą siatką skrzydłami o mniejszej liczbie elementow wzmacniających. Owady np: ważki, pszczoły, motyle dwie pary błoniastych skrzydeł. 'ta sama wielkość lub pierwsza para większa Komary i muchy •jedna para broniastych skrzydeł • druga para przekształcona w przezmianki, czyli narządy Równowagi Chrzączcze pierwsza para przekształcona w pokrywy chroniące ciało owada • ORuga broniasta umożliwia latanie Skorupiaki Budowa morfologiczna Ciato podzielone na dwie tagmy → głowotutów i odwłok Odnoga glowowe pary czułkow odnoza gębowe czyli para zuwaczek i 2 pary szczęk (czyli 3 pary) • Odnoża tułowiowe - 8 par • funkcja 10 komotoryczna • pierwsze 3 pary przekształcone w Szczękonóża. Odnóża odwłokowe • 6 par • Funkcje: -Rozrodcze wspomagają oddychanie i Ruch biodro Czton podstawowy Pajęczaki Odnoza tułowiowe .4 pary funkcja lokomotoryczna Odniżu głowowe • dwie pary czyli szczękoczułki i nogogłaszczki gałąz zewnętrzna Budowa morfologiczna Ciało podzielone na dwie tagmy głowotutów i odwłok gargé wewnętrzna biodro udo Rzepka ERGHORZ przed- goleń stopie stopa Odnóża odwłokowe • brak lub są przekształcone w kąaziołki przed gębowe, które służą do wyiwa- Rzania nici pajęczej. Owendy Budowa morfologiczna Ciało podzielone na 3 tagmy - głowę, tutów i odwłok Odnoza glowowe • jedna para Czółków odnóża gębowe czyli para zuwaczek i dwie pary szczęk Odnoza Tulowiowe . 3 раку funkcja lokomotoryczna [BRAK odnozy odwłokowych] • biodro udo KRętaR2 Plan budowy (owad) Wije Budowa morfologiczna Ciało podzielone na dwie tagmy - głowę i turow Odnoża glowowe •jedna para czółków odnoza gębowe - para zuwaczek i jedna lub dwie pary szczęk [BROK odnozy odwłokowych] biodro Odnóża tułowiowe • od 6 do kilkuset Par * funkcja lokomotoryczna • u niektórych gat, pierwsza para przekształcona w szczękonoza, a ostatnia w narządy czuciowe lub U ODRONNE goien stopa Op kretarz Przed varie udo goien Stopa Pokrycie ciała stawonogów Nabłonek jednowarstowy, który wytwarza • Oskórek, zbudowany z chityny oraz biater i lipidów 2 u wielu SKORUpiaków wysycony solami wapnia (większa wytrzymałość i sztywność) niemal nie przepuszczalny dla wody i gazów U SKORUpiaków i pajęczaków grzbietowa część oskórka, tworzy jednolitą, twardą okrywę głowotutowia czyli karapaks. - zbudowany z twardych płytek połączonych miękką błoną, co 2 umożliwia przemieszczanie się segmentów względem siebie Funkcje oskórka: ochronna (przed uszkodzeniami mech., wnikaniem szkodliwych subst. itd.) •Szkieletowa (szkielet zewnętrzny); miejsce przyczepu mięśni Wady oskórka wymaga okresowej zmiany- →linienie • ogranicza osiąganie przez stawonogi aużych RozmiaRÓW Linienie Stary pancerz pęka, a zwierzę wysuwa się z niego okryte nowym, miękkim Oskórkiem. Następuje Szybki wzrost ciała, a oskórek twardnieje. Dotyczy wszystkich części okrytych oskórkiem, czyli: powłoki ciała jelita przedniego jelita tylnego dróg oddechowych Mięśnie stawonogów Nie tworzą Regularnej warstwy, dzielą się na odrębne grupy petniące Rozmaite zadania. Zbudowane są z tkanki poprzecznie prążkowanej. Uklad pokarmowy Dzieli się na jelito: - przednie (pochodzenie ektodermaine) ŚRODKOwe (endodermaine) - tyine (ektodermaine) Jelito przednie "jama gębowa - uchodzą do niej gruczoły Siinowe (uowadów zawierają enzymy trawienne) •gardziel • pRzetyk (wole u owadów żywiących się pokarmem płynnym) Jelito crodkowe • 20+ądek: U SKORupiaków: do niego otwiera się gruczoł wątrobowo-FRzustkowy U SKORUpiaków i pajęczaków awukomorowy zujący z chitynowymi listewkami Rozcierającymi pokarm gruczołowy: trawienie, wchłanianie u pajęczaków: trawienie pozaustrojowe: enzymy wydzielane na zewnątrz. Wstępnie trawią ciato ofiary, a płynny pokarm zostaje wessany za pomocą garazieli, dalszy Roz- kład w ssącym 20tQaku. u owadów: zotgaek ssący (motyle) -zujący (formy drapieżne) Trawienie v owadów i wijów*: Pokarm Rozkładany za pomocą enzymów wytwarzanych przez gruczoły Ślinowe, ktore Otwierają się do gaRazieli. Gruczoty te pernig też inne funkcje np: u gąsienic motyli przekształcają się w gr. przędne u motyli* obecne wole w których zachodzi magazynowanie i wstępne trawienie pokarmu. Uklad oddechowy Skorupiaki - Skrzela, wyrostki ciała o cienkich, cobrze Ukrwionych ścianach. Znajdują się u nasady canozy krocznych pod pancerzem. Owady - tchawki; Rurkowate, Chitynowe Rozgałęzienia Ekrodermaine. Rozgałęziają się na zewnątrz przetchlinkami. Dzięki Silnemu Rozgałęzieniu docierają do wszystkich komorek ciała. Budowa tchawek growne pnie tchawkowe gatezie tchawek. gatazki tchawek końcowe odcinki tchawek (najciersze Rozgałęzienia) tracheole ✓ Tracheole - są wypełnione prynem, w którym Rozpuszczają się gazy oddechowe. Dzięki temu ayfuzja gazów między tchawkami a otaczającymi je tkantami zachodzi efe. ktywniej. W sąsiedztwie narządów wymagających dużej ilości tienu tchawki dodatkowo Rozszerzają się i tworzą cienkościenne worki powietrzne. Funkcje Tchawek Tchawki są układem transportującym i wymiany gazowej = hemolimfa nie posiada barwników oddechowych, nie transportuje gazów oddechowych - Staby Rozwój układu krwionośnego mimo dużej aktywności Ruchowej. Stawonogi utornie wodne występują u nich skrzela fizyczne umożliwiają efektywne oddychanie pod powierzchnią wody duze pęcherze powietrza atmosferycznego, umiejscowione w pobliżu przetchlinek są wciągane pod wodę, gay zwierzę nurkuje w miarę zużywania tienu przez stawonoga pęcherz absorbuje ten gaz z otaczającej wody i usuwa do niej CO₂ pajęczaki - płucotchawki; komory umiejscowione na odwłoku, zawierające cienkie, ułożone Równolegle blaszki, w których krąży nemolimfa. Otwierają się na zewnątrz przetchlinkami. Teraz dokładniej Skorupiaki hemolimfa dostaje się do skrzeli naczyniami odprowadzającymi - przez ściany naczyń odprowadzających zachodzi dyfuzja Henu. Oraz dyfuzja CO2 w prze- Ciwnym kierunku woda 02 hemolimfa - hemolimfa bogata w ten trafia do worka osieraziowego i serca - - jest rozprowadzana po całym ciele Pajęczaki hemolimfa napływa 2 jamy ciata do wnętrza prucotchawek - dyfuzja Hienu z powietrza do blaszek płucotchawek i dyfuzja CO2 w przeciwnym kierunku - hemolimfa bogata w ten wpływa ostiami do serca i jest Rozprowadzana po całym ciele. Owady i Wije: owadów tchawki i worki powietrzne, u wijów tchawki -tchawki doprowadzają Hen do każdej komórki ciała - powietrze dociera do nich przez przetchlinki - ściany tchawek mają wzmocnienia wewn. w postaci chitynowych spirali. Utrzymują arożność systemu oddechowego Ruch powietrza wewn. tchawek jest uwarunkowany Rytmicznym SKURCzom ścian ciała. Układ krwionośny Otwarty • hemolimfa wylewa się do jamy ciała v owadów jest bezbarwna lub żółtawa= nie zawiera barwników oddechowych • nemolimfa v niektórych stawonogów ma zabarwienie niebieskie (hemocyjanina), rzadziej Czerwone (hemoglobina) Budowa •serce - po grzbietowej stronie ciała. Jego skurcze umożliwiają krążenie hemolimfy. •WOREK Osierdziowy- otacza serce • Ostia - znajdują się w ścianach serca. Są to otwory zaopatrzone w zastawki, przez które hemolimfa dostaje się do jego wnętrza. Hemolimfa dostaje się do serca Ostiami. 2 serca jest odprowadzana tętnicami do jamy ciała. w jamie ciata omy wa tkanki i narządy 2 jamy ciała jest zabierana przez naczynia żyine Jest wprowadzana do worka osierdziowego w którym mieści się serce. Ostia jama ciara Serce 16 kierunek hemolimfy typu drobinkowego Budowa "zwoj nadprzełykowy i podprzełykowy • Obrączka okołopRzelykowa • dwa pnie nerwowe, u większości gatunków ziewające się w brzuszny łańcuszek nerwowy zwoje segmentaine połączone spoidłami poprzecznymi * Uklad nerwowy u wielu gatunków zwój nad- i podprzełykowy oraz brzuszny tańcuszek nerwowy zlewają się ze sobą tworząc zwartą masę okołogardzielową U * v owadów w skutek ziania się zwoju nadprzełykowego i kilku pierwszych zwojów segmenrainych powstaje Mózg. narządy zmysłow bardzo dobrze Rozwinięte • niezwykle zróżnicowane Fotoreceptory: oczy proste - Reagują na natężenie światta • oczy złożone: - zbudowane z dużej liczby ommatidiów; jednarowe ciasno upakowane elementy - wytwarzają obraz mozaikowy; obraz jest sumą obrazów powstałych w ommatidiach - odróżniają kolory, zmiany natężenia światra, pozwalają na rozpoznawanie kształtów - jakość obrazu zależy od ilości ommatidiów Budowa ommatidiou aparat optyczny; zatamuje światto • kom. Receptorowe •kom. barwnikowe Chemoreceptory: w postaci narządów smaku i węchu Mechanoreceptory: Włoski Czuciowe • Reagują na dotyk, zmiany ciśnienia powietrza lub wody czułki (też narządy węchu) * niektóre gatunki posiadają narządy stuchu (na odnózach lub odwłoku) czyli narządy tympaine - cienkie błony znajdujące się w jamkach oskórka, oraz statocysty - narządy Równowagi. • Statocysty narządy Równowagi Rozmnażanie i rozwój - wyłącznie płciowo - Rozdzielnopłciowe - u wielu gatunków dymorfizm płciowy czasami partenogeneza (mszyce) czyli Rozwój osobników potomnych z nie- zapłodnionych jaj. - zapłodnienie U stawonogów wodnych zewnętrzne - u form igaowych wewnętrzne w okolicy otwory piciowego samic wiein owadów znajduje się poktadetko, Czyli narząd do składania jaj: -Rozwój prosty lub złożony - większość stawonogow jajoRodne * SKORPiony zywoRodne niezupełnym rozwój złożony 2 PRZEDbRazeniem zupełnym Przeobrazenie niezupetine np. u wrics i prostostrzydły on 3 Stadia Rozwojowe jajo • laRwa imago Larwy opuszczające osłony jajowe Różnią się od imago jedynie szczegółami budowy np. u chrząszczy i motyli Przeobrazenie zupetine 4 stadia Rozwojowe jajo larwa - niepodobna w budowie i trybie zycia do imago ● poczwarka-stadium w którym odbywa się przebudowa organizmu ● ● (mago Przykład: niepylak apollo Regulacja hormonalna rozwoju owadów Proces Linienia - jest kontrolowany przez hormony wytwarzane przez: ciara sercowate i ciała przylegre leżące w poblizu mozgu GRUCZOŁ PROtoRakainy w segmentach tułowiowych Komorki w ciałach sercowatych wytwarzają hormon protoRakotropowy czyli PTTH PTTH pobudza gruczoł PROTORakalny do wytwarzania hormonu linienia ekdyzonu. Ciata przyległe wytwarzają hormon juweniny. Pod wpływem ekayzonu nabłonek odrzuca staRy oskórek i wytwarza nowy. Nowy Oskórek w zależności od poziomu hormonu juwenilnego może być: •laRwainy •poczwarkowy • imaginalny