Alternatywny zapis:

kopalnych, hutnictwo, przemysł chemiczny) + woda atmosferycz O uszkodzenia drzew, szczególnie iglastych (wieloletnie szpilki) O zakwaszenie gleb O zakwaszenie gleb→ obumieranie fauny i flory O niszczenie budynków, pomników dziura ozonowa - ubytek ozony w stratosferze (emisja chloru freonów - sprzęt chłodniczy, gaśnice piankowe) 0000 ● rak skóry choroby oczu spadek odporności niszczenie planktonu SMOG = SMOKE + FOG (powietrze zawierające dużą ilość pary wodnej oraz pyłów i szkodliwych gazów) - powstaje często w obniżeniach terenu gdzie utrudniony jest napływ świeżego powietrza O typu londyńskiego - kwaśny CO2,SO 2 i pyły O typu Los Angeles - fotochemiczny - silne nasłonecznienie i wysoka temperatura emisja gazów i pyłów (CO₂, CO, NO₂ z silników samochodowych...) zmiany wilgotności powietrza po wycięciu lasów i zmianie obiegu wody • zmiany klimatyczne w sąsiedztwie zbiorników retencyjnych i na obszarach zmeliorowanych wzrost zapylenia na skutek odsłonięcia gleby i nasilenia procesów deflacyjnych tworzenie klimatu miejskiego O miejskie wyspy ciepła O większa wilgotność O bryza miejska O efekt tunelowy / kurtynowy tworzenie mikroklimatów (mieszkań, budynków użytkowych, szklarni) wtórna emisja pyłów z nieosłoniętych hałd HYDROSFERA • zużycie komunalne, rolnicze i przemysłowe pogorszenie jakości wody obniżenie zwierciadła wód podziemnych (leje depresyjne) zanieczyszczenia przemysłowe i komunalne eutrofizacja spowodowana ściekami i niewłaściwym użyciem nawozów nawozy trafiają do wód → rozwój glonów (fitoplankton) → zużycie i wzrost zapotrzebowania na tlen → deficyt O₂ → zanik życia biologicznego → martwa mat. org. na dnie → rozkład → siarkowodór przy dnie wtórne zanieczyszczenie przez wody opadowe zawierające substancje gazowe (kwaśne deszcze) radioaktywne oraz pyły osuszanie bagien melioracja regulacja rzek i zmiana ich reżimu, budowa zbiorników retencyjnych, kanałów tworzenie stawów hodowlanych osuszanie i wykorzystanie dna morskiego - poldery skażenie radioaktywne infiltracja agresywnych wód spod składowisk odpadów zasolenie wód solankami z kopalń ciepłe wody z elektrowni - zanieczyszczenie termiczne katastrofy tankowców / platform wiertniczych, czyszczenie ładowni / zbiorników - na morzu składowanie odpadów radioaktywnych w morzach (M. Karskie) cmentarzyska atomowych okrętów podwodnych (M.Barentsa) • Zapora Trzech Przełomów (Sanxiá Dàbà) na Jangcy - największa hydroelektrownia na świecie - przesiedlono 1,26 mln osób -zalano wiele miast, wsi fabryk, zabytków - zagrożona egzystencja organizmów wodnych - ciężar nagromadzonej wody może wpłynąć tektonikę ubytek wód powierzchniowych -J. Czad, J.Aralskie - wody Syr-Darii i Amu-Darii wykorzystane do nawadniania stepów Kazachstanu przestały zasilać J.Aralskie „Wzdłuż obu rzek ciągną się pola uprawne, obfite sady; wszędzie tu zatrzęsienie drzew owocowych, jabłoni, figowców, palm i granatów.... Początek katastrofy przypada na lata sześćdziesiąte.... Więc najpierw sprowadzono z całego Imperium buldożery. Poczynając od brzegów Syr-darii i Amu-darii, stalowe tarany zaczęły ryć w piasku głębokie rowy i szczeliny, którymi następnie puszczano wodę z rzek.... Teraz wzdłuż tych kanałów, kołchoźnicy mieli LITOSFERA • powstanie wyrobisk i hałd kopalnianych szkody górnicze spowodowane osiadaniem podłoża tąpnięcia szczeliny i osuwiska zasadzić bawełnę. Z początku robili to na pustynnych nieużytkach, ale ponieważ białego włókna było ciągle mało, władza nakazała oddawać bawełnie pola uprawne, ogrody i sady. Łatwo wyobrazić sobie rozpacz i przerażenie chłopów, którym odbiera się jedyne, co mają - krzak porzeczki, morelę, odrobinę cienia. Na wsiach sadzili bawełnę wprost pod oknami domów, na dawnych grządkach kwiatów, na podwórzach, przy płotach. Sadzili zamiast pomidorów i cebuli, zamiast oliwek i arbuzów. Samoloty i helikoptery latały zrzucając na te tonące w bawełnie wioski lawiny nawozów sztucznych, chmury trujących pestycydów. Ludzie krztusili się, nie mieli czym oddychać. Ślepli.... Obraz ziemi zmieniał się szybko. Znikały pola ryżu i pszenicy, zielone łąki, zagony jarmużu i papryki, plantacje brzoskwiń i cytryn. Wszędzie, jak okiem sięgnąć, rosła bawełna.... Praca przy bawełnie jest tylko sezonowa, to najwyżej jeden kwartał w roku, a co robić później? Nie ma już ani sadów, ani ogrodów, nie ma już kóz i owiec. Miliony ludzi chodzą bez pracy i bez żadnej szansy, żeby ją dostać. Życie przygasło, dostaje tylko gorączki w okresie zbiorów, jesienią, a potem pogrąża się w ciężkiej, rozgrzanej, dusznej, tropikalnej martwocie. Ponieważ dyrektywa Moskwy brzmiała - coraz więcej bawełny, w Uzbekistanie ciągle zwiększali obszar zasiewów i ilość wylanej na pola wody. nie było mowy o żadnych technologiach, o drenach, rurach, przewodach i temu podobnych wymysłach. Po prostu wypuszczali z rzek wodę, woda rozlewała się po polach. Nim jednak dopłynęła do zagonów bawełny, już jedna trzecia ginęła, wsiąkając bezużytecznie w piasek. ... Wody Syr-drii i Amu-darii, zamiast płynąć do Morza Aralskiego, były z woli człowieka trwonione po drodze... Z tego powodu spokojny i szeroki nurt obu potężnych rzek - jedynego źródła życia tej części świata - zamiast w miarę ich biegu rosnąć i ogromnieć, zaczął maleć, kurczyć się, zwężać i spłycać, aż, nie dochodząc do morza, przemieniał się w słone, zatrute i rozpaciane rozlewiska, ... aby w końcu zapaść się pod ziemię i zniknąć ludziom z oczu.... osada - Mujnak. Leżała kiedyś w miejscu, gdzie piękna, życiodajna Amu-daria wpadała do Morza Aralskiego, niezwykłego morza w sercu wielkich pustyń. Dzisiaj nie ma już ani rzeki, ani morza. W osadzie wyschła zieleń, zdechły psy. Połowa ludzi wyjechała, ci, co zostali, nie mają gdzie się ruszyć. Nie pracują bo to rybacy, a ryby nie ma. Z 178 gatunków ryb i frutti di mare zostało tylko 38. Zresztą do morza daleko, jak tam się dostać przez pustynię?" budownictwo drogowe i kolejowe (autostrady, węzły drogowe i kolejowe, nasypy, wykopy, tunele) porty morskie → falochrony, niwelacja rzek, zmiana linii brzegowej porty lotnicze → niwelacja terenu • zaburzenie pierwotnej budowy górotworu w kopalniach w skutek eksploatacji lub odwodnienia ● zamiany powierzchniowej warstwy skorupy ziemskiej na obszarach zurbanizowanych i uprzemysłowionych niwelacja terenu pod budownictwo modyfikacja rzeźby przez rolnictwo (w górach terasowanie stoków) budowa linii przesyłowych energii budowa zbiorników zaporowych PEDOSFERA wprowadzanie do gleb metali ciężkich zakwaszenie gleb przez opady • wyjałowienie gleb na skutek niewłaściwego nawożenia lub jego braku skażenie opadem radioaktywnego pyłu zasolenie gleb solą sypaną zimą na drogi ● BIOSFERA • zagłada wielu gatunków ● deforestacja ● O erozja gleb i obniżenie jej urodzajności O zniszczenie unikalnych gatunków roślin i zwierząt MIASTA O zmiany klimatyczne ryzyko powodzi (lasy zatrzymują i gromadzą wodę z opadów atmosferycznych) degradacja lasów spowodowana przez kwaśne deszcze . osuszanie torfowisk nasilenie efektu cieplarnianego (wycinanie lasów powoduje wzrost CO₂) O obniżenie poziomu wód gruntowych obniżanie poziomu wód gruntowych → stepowienie monokultury leśne wprowadzanie nowych gatunków O genetycznych - znacznie odporniejszych O nowych w danym środowisku (królik w • likwidacja naturalnej roślinności (wycinanie drzew) wyrównywanie terenu pod budowę, nasypy, wyrobiska zniszczenie warstwy glebowej skażenie gleb stralii nie ma naturalnego wroga) ● ubytek terenów zielonych wymieranie gatunków w wyniku degradacji środowiska lej depresyjny ścieki substancje z wysypisk trafiające do wód eutrofizacja spowodowana fosforanami zmiana składu chemicznego powietrza hałas wzrost zachmurzenia i opadów zamglenie smog słabe przewietrzanie miejski wyspy ciepła, bryza miejska, efekt tunelowy, kurtynowy... ROZWÓJ ZRÓWNOWAŻONY / EKOROZWÓJ - wzrost gospodarczy powinien zapewniać zachowanie zasobów czystego środowiska dla przyszłych pokoleń # rozwój, w którym najważniejszy jest człowiek i jego prawo do zdrowego i twórczego życia w harmonii z przyrodą początek współpracy w dziedzinie ochrony środowiska 1969 raport Sekretarza Generalnego ONZ - U.Thanta - ,,Przyszłość życia na Ziemi może być zagrożona..." 1972 Sztokholm - pojawienie się terminu rozwój zrównoważony 1992 Rio de Janeiro - I Szczyt Ziemi → ,,Globalny Program Działań" / ,,Agenda 21" określająca cele zadania i środki jakie powinny podjąć kraje w celu realizacji zasad zrównoważonego rozwoju. 2002 Johannesburg - II Szczyt Ziemi → ,,Plan Działania" zawierał niestety bardzo wiele ogólników EKOKONWERSJA DŁUGÓW ZAGRANICZNYCH - słabo rozwinięte / zadłużone kraje mają szansę na zmniejszenie zadłużenia pod warunkiem zainwestowania umorzonej części długu w ochronę środowiska. UICN - Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i jej Zasobów - koordynacja działań na rzecz ochrony przyrody CZERWONA KSIĘGA WWF - Światowy Fundusz Ochrony Przyrody - ochrona pierwotnej przyrody UNEP - Program ONZ ds. ochrony środowiska - MONITORING (monitorowanie środowiska w celu wykrycia / oceny rozprzestrzeniania się zagrożeń) 1404-433 37/73, 2-8/104 1-32/28, 1-26/146