Alternatywny zapis:

meblarski rozwinął się na terenach o średniej i dużej lesistości oraz w pobliżu rzek B. zasoby wodne (dostęp do wody) ma duże znaczenie przy podejmowaniu decyzji o budowie zakładu przemysłowego woda może być: wykorzystywana jako surowiec w produkcji wielu wyrobów spożywczych, w procesach technologicznych, wykorzystywana jako źródło energii w hydroelektrowniach wykorzystywana do chłodzenia instalacji (w przemyśle chemicznym i energetycznym - szczególnie w energetyce atomowej) stosowana w wielu procesach technologicznych woda jest katalizatorem reakcji chemicznych wykorzystywana do celów hydrolizy i elektrolizy wykorzystywana (woda w rzekach, jeziorach lub morzach i oceanach) po prostu do transportu surowców lub wyrobów finalnych warunkiem korzystnej lokalizacji wielu zakładów przemysłowych jest położenie nad dużymi rzekami, jeziorami lub morzem, co umożliwia korzystanie z taniego transportu wodnego zakłady związane z przemysłem chemicznym są z reguły zlokalizowane w pobliżu rzek (konieczna jest stała dostawa dużych ilości wody), ponieważ woda jest w nich stosowana często zarówno do chłodzenia instalacji przemysłowych, jak i jest po prostu surowcem do gałęzi przemysłu o szczególnie wysokiej wodochłonności zalicza się: > energetykę, ➤ przemysł chemiczny, ➤ celulozowo-papierniczy, ➤ spożywczy. C. właściwości terenu mogą zarówno sprzyjać, jak i utrudniać lokalizację obiektów ukształtowanie terenu ➤ płaskie tereny sprzyjają lokalizacji, ➤ urozmaicone z reguły utrudniają budowanie i funkcjonowanie obiektów wytrzymałość gruntu na obciążenia ➤ geologia terenu i wynikające z niej parametry gruntu, np. wytrzymałość gruntu na obciążenia, uniemożliwiające lokalizację niektórych wielkich obiektów na terenach niestabilnych, np. wielkich hut (zagrożenie zniszczenia obiektu). głębokość zalegania warstw wodonośnych ➤ dla funkcjonowania wielu zakładów konieczne jest zapewnienie dostaw wody, ➤ niestety jej nadmiar niejednokrotnie utrudnia lub nawet uniemożliwia lokalizowanie zakładów, np. w obrębie bagien D. bariery ekologiczne utrudniają lokalizację zakładów w wypadku nadmiernego obciążenia oraz zanieczyszczenia środowiska bariery ekologiczne mogą także pojawić się: ➤ przy samej chęci próby eksploatacji surowców mineralnych położonych w pobliżu (lub w granicach) terenów o szczególnym poziomie ochrony przyrody, tj. parki narodowe lub rezerwaty przyrody, których wydobycie mogłoby zniszczyć lokalne ekosystemy Antarktyda - mimo, że znajduje się tutaj bardzo wiele surowców mineralnych, które z pewnością chciałyby eksploatować od zaraz różne państwa, to w ramach konwencji z 1988 roku uchwalonej przez członków układu antarktycznego, tego robić po prostu nie wolno (przynajmniej przez 50 lat, czyli do 2038 roku). E. walory przyrodnicze i krajobrazowe odgrywają ważną rolę w przypadku obiektów: > związanych z przemysłem wysokich technologii, w którym warunkiem bardzo istotnym przy lokalizacji tego typu obiektów jest m.in.: ➤ czyste środowisko, szczególnie powietrze (bez pyłków i zanieczyszczeń, które mogłyby zniszczyć otrzymywany produkt w przemyśle elektronicznym lub farmaceutycznym), ➤ atrakcyjny krajobrazowo obszar, ze względu na możliwość zapewnienia pracownikom najlepszych możliwych warunków, np. w pobliżu ciepłych mórz, zatok morskich, gór F. warunki klimatyczne często brane pod uwagę przy lokalizacji oraz późniejszym funkcjonowaniu wielu obiektów przemysłowych wydobycie prowadzone jest w pierwszej kolejności na terenach o sprzyjających warunkach klimatycznych, na terenach mało sprzyjających wydobycie jest prowadzone w przypadku chęci zysku lub gdy na innych terenach o bardziej sprzyjających warunkach złoża się kończą ➤ przykładem jest Syberia i Alaska - miejsca bardzo bogate w liczne surowce mineralne, ➤ dodatkowo wydobycie niektórych surowców możliwe jest jedynie przy dodatnich temperaturach, gdy ziemia nie jest zamarznięta Lokalizacja przemysłu (przynajmniej większości obiektów) nie jest wskazana w obrębie miejsc występowania ekstremalnych zjawisk klimatycznych, w szczególności: ➤ na pustyniach (jest z reguły zbyt ciepło i problem z wodą), ➤ wysoko w górach (jest zbyt zimno), ➤ na szlakach tornad, tajfunów, > Wyjątek stanowią: > elektrownie słoneczne, > elektrownie wiatrowe CZYNNIKI POZAPRZYRODNICZE LOKALIZACJI PRZEMYSŁU: A. rynek zbytu najistotniejszy czynnik jego bliskość jest szczególnie ważna dla przedsiębiorstw zorientowanych na rynek regionalny i lokalny, które wytwarzają dobra z surowców niewiele tracących na wadze podczas obróbki lub produkują dobra nietrwałe bądź uciążliwe w transporcie (np. dla mleczarni czy niektórych zakładów chemicznych). rola tego czynnika zmniejsza się w miarę wzrostu znaczenia przemysłu zaawansowanej technologii B. zasoby siły roboczej i jej kwalifikacje obecny poziom rozwoju gospodarczego decyduje o tym, że maleje znaczenie liczby pracowników, a wzrasta rola ich wykształcenia, doświadczenia kompetencji oraz innowacyjności, czyli kapitału ludzkiego wysoko kwalifikowani pracownicy są niezbędni w przemyśle zaawansowanej technologii ilość siły roboczej na danym obszarze warunkuje możliwości lokalizacji działalności charakteryzującej się określoną pracochłonnością. > Zakłady pracochłonne (np. przemysłu włókienniczego i tekstylnego) muszą być lokalizowane w dużych aglomeracjach miejskich w krajach słabo rozwiniętych lub na peryferiach aglomeracji w krajach wysoko rozwiniętych (potrzebują dużej ilości pracowników, których wykształcenie może być stosunkowo niskie, szczególnie w krajach słabiej rozwiniętych). > Ponadto na obszarach o dużych zasobach siły roboczej można ją pozyskiwać stosunkowo tanio, co pozwala obniżać koszty płac. C. zaplecze naukowo-badawcze i techniczne przemysł powstaje bardzo często w pobliżu wyższych uczelni oraz instytutów badawczych ► jednostki naukowe zapewniają także dostęp do dobrze wykwalifikowanej kadry, która może liczyć w przyszłości na szkolenia zawodowe podnoszące stale ich umiejętności zapewnia przemysłowi dostęp do najbardziej nowoczesnych procesów technologicznych, obniżenie energochłonności zakładu, a także mechanizację i automatyzację produkcji D. baza energetyczna stosowanie coraz bardziej energooszczędnych technologii, zwiększenie stopnia wykorzystywania źródeł odnawialnych oraz rozbudowa sieci energetycznej spowodowały jednak, że dostęp do bazy energetycznej - przede wszystkim w PWR - ma obecnie mniejsze znaczenie. Mimo to czynnik ten wciąż jest bardzo istotny dla energochłonnych gałęzi przemysłu, takich jak: hutnictwo, w szczególności metali nieżelaznych (aluminium, miedzi), przemysł chemiczny, drzewno-papierniczy, mineralny (głównie cementowy) cechują się dużym poborem energii. E. infrastruktura techniczna występowanie na danym obszarze odpowiednio rozbudowanej sieci energetycznej, wodnej, kanalizacyjnej czy komunikacyjnej obniża koszty produkcji, a także ułatwia łączność zakładu z terenami surowcowymi lub rynkami zbytu F. korzyści aglomeracji wynikają ze wspólnej lokalizacji na obszarze zurbanizowanym położenie zakładów w jednej aglomeracji, dzięki wspólnemu dostępowi do infrastruktury technicznej, zmniejsza koszty produkcji, transportu i możliwej kooperacji między nimi (np. w zakresie zaopatrzenia bądź sprzedaży) niższe koszty inwestycji i produkcji' łatwiejszy dostęp do infrastruktury technicznej i lepsze jej wykorzystanie większe możliwości pozyskiwania wysoko kwalifikowanych pracowników bliskość przedsiębiorstw usługowych, w tym specjalizujących się w obsłudze działalności produkcyjnej bliskość chłonnych rynków zbytu możliwość specjalizacji produkcji większe możliwości kooperacji z innymi zakładami G. niekorzyści aglomeracji zanieczyszczenie środowiska bardzo wysokie koszty zakupu bądź dzierżawy ziemi pod nowe inwestycje ograniczenia związane z dostępem do odpowiednio dużych terenów przemysłowych nadmierne obciążenie infrastruktury, uniemożliwiające podłączenie kolejnego zakładu do istniejącej sieci, np. energetycznej przeludnienie obszaru aglomeracji, skutkujące m.in. brakiem mieszkań lub bardzo wysokimi ich cenami H. Deglomeracja przemysłu - polega na przenoszeniu zakładów z terenów zurbanizowanych na obszary wiejskie. Wiążą się z tym tzw. korzyści deglomeracji: dostęp do przestrzeni dla rozwoju produkcji, tańszej ziemi i siły roboczej zazwyczaj niższe czynsze dzierżawne i podatki (np. w specjalnych strefach ekonomicznych) możliwość uzyskania subwencji i dotacji rządowych na części peryferyjnych terenów wiejskich mniej zdegradowane środowisko przyrodnicze ➤ na terenach wiejskich: ➤ zakłady posiadają dostęp do tańszych gruntów, ➤ możliwe są w przyszłości nowe inwestycje wykonywane nieopodal istniejących, zwykle występują niższe podatki, > tańsza jest także siła robocza, ➤ problemem może być tylko ich stopień kwalifikacji, > możliwość uzyskania wsparcia ze strony państwa (lub np. UE): > tańsze kredyty, niższe podatki i tańsza dzierżawa gruntów lub obiektów, ➤ występują bardziej sprzyjające warunki do pracy ludzi (krajobraz, czyste powietrze); ➤ miasta zyskują: ➤ nowe tereny które mogą być przeznaczane na inne inwestycje, np. bloki mieszkalne lub obiekty przemysłowe związane z wysokimi technologiami, ➤ na „pozbyciu się" uciążliwych zakładów przemysłowych, zlokalizowanych często bardzo blisko dużych skupisk ludności. CZYNNIKI SPOŁECZNO-POLITYCZNE: A. polityka państwa odpowiednie regulacje prawne, ulgi podatkowe czy przepisy celne mogą ułatwić napływ kapitału zagranicznego do danego regionu kraju i spowodować, że stanie się on atrakcyjny dla inwestorów B. czynniki społeczne należy przez nie rozumieć wpływ organizacji społecznych na decyzje lokalizacyjne, np. > ekologicznych - mogą one uniemożliwić powstanie inwestycji przemysłowych, > związków zawodowych - zbyt silna i nieustępliwa pozycja roszczeniowa związkowców nie zachęca inwestorów do ponoszenia nakładów finansowych w zakład przemysłowy, ► skutkiem może być brak koniecznych zmian i modernizacji. C. infrastruktura społeczna obejmuje m.in. placówki edukacyjne, służbę zdrowia czy ośrodku sportu i rekreacji im jest ona bardziej rozwinięta, tym dany obszar staje się atrakcyjniejszy dla potencjalnych pracowników, a w konsekwencji - dla działalności przemysłowej D. czynniki strategiczne (wojskowe) generalnie „zabezpieczające” te gałęzie przemysłu przed ewentualnymi zniszczeniami. w efekcie czynnik ten decydował o tzw. bezpiecznej lokalizacji przemysłu zbrojeniowego: E. behawioralne czynniki lokalizacji przemysłu ➤ w lesie, ➤ pod ziemią. obecnie czynnik strategiczny traci sens ze względu na techniczne możliwości identyfikacji obiektów niezależnie od sposobu ich ,,ukrycia". wiążą się one z postawami (zachowaniem) inwestorów, którzy - wybierając miejsce swej działalności - biorą pod uwagę nie tylko aspekty ekonomiczne, lecz także psychospołeczne zwiększająca się rola czynników behawioralnych zrodziła potrzebę dokonania nowego podziału czynników lokalizacji przemysłu na: 1) twarde (dobrze mierzalne, których wpływ na działalność przedsiębiorstwa jest bezpośredni) - do których zalicza się: ZALEŻNOŚĆ DZIAŁÓW PRZEMYSŁU OD CZYNNIKÓW LOKALIZACJI Dominujący czynnik lokalizacji baza surowcowa rynek zbytu baza energetyczna dostęp do wody siła robocza i) wysokość czynszów dzierżawnych ii) wielkość rynku zbytu iii) podaż i koszty siły roboczej iv) wysokość podatków 2) miękkie (słabo mierzalne, wywierające pośredni wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstwa) - do których zalicza się: i) atrakcyjność i gospodarczy wizerunek miejsca inwestycji ii) mentalność mieszkańców iii) oferta kulturalna dla potencjalnych pracowników zaplecze naukowo-badawcze Działy przemysłu hutnictwo, przemysł: drzewno-papierniczy, mineralny, owocowo-warzywny, cukierniczy, rybny hutnictwo (zwłaszcza metali nieżelaznych, np. aluminum czy miedzi) przemysł: włókienniczy, chemiczny, spożywczy, papierniczy; energetyka, hutnictwo przemysł: maszynowy, środków transportu, spożywczy, chemiczny, materiałów budowlanych przemysł włókienniczy i elektromaszynowy (np. elektrotechniczny, elektroniczny) przemysł: elektrotechniczny, elektroniczny, chemii organicznej, farmaceutyczny Podsumowanie - zależność przemysłu od czynników lokalizacji RODZAJE PRZEMYSŁU (PRZEWAŻAJĄCY CZYNNIK LOKALIZACJI) Surowcowe Energochłonne Wodochłonne Pracochłonne i wymagające wysokich kwalifikacji Uzależnione od rynków zbytu Uzależnione od zaplecza naukowo-badawczego + górnictwo +hutnictwo żelaza a) lokalizacja przymusowa + materiałów budowlanych + cementowy + tartaczny + cukrowniczy owocowo-warzywny + rybny + hutnictwo metali nieżelaznych (aluminium i miedzi) + energetyka celulozowo-papierniczy + chemiczny PODZIAŁ PRZEMYSŁU - PRZEMYSŁ włókienniczy spożywczy, np. browarniczy + włókienniczy + elektroniczny, precyzyjny, farmaceutyczny + spożywczy + maszynowy +środków transportu + chemiczny (kosmetyczny) materiałów budowlanych wszystkie gałęzie i branże przemysłu "high-technology" danego surowca: LOKALIZACJA PRZEMYSŁU ze względu na stopień zależności zakładu od bazy surowcowej mówi się o przymusowej, związanej oraz swobodnej lokalizacji przemysłu. (elektrotechniczny, elektroniczny, farmaceutyczny, chemii organicznej, lotniczy, zbrojeniowy oraz precyzyjny) lokalizowanie zakładów wykorzystujących określony surowiec w miejscu jego występowania (np. kopalnie) wydobywanie surowców jest zależne od obszaru ich występowania, np.: > przemysł wydobywczy - kopalnie są lokalizowane w miejscach występowania ► tam gdzie nie ma danego surowca, nie ma tym samym kopalń, > Dodatkowo ważne jest aby surowca było na tyle dużo aby zapewnić rentowność inwestycji. Platforma wiertnicza na Morzu Północnym Lokalizacja tej platformy wiertniczej była uzależniona od występowania w tym miejscu bogatych złóż ropy naftowej. b) lokalizacja związana lokalizowanie zakładów w pobliżu miejsca występowania surowca, gdy jego transport jest nieopłacalny masa surowców koniecznych do produkcji jest większa od masy produktu końcowego, np.: ➤ cukrownie - powstają w miejscach gdzie występują duże powierzchnie uprawne buraków cukrowych lub trzciny cukrowej; ➤ owszem można surowiec potrzebny do produkcji cukru dowozić ale to zwiększa znacząco koszty produkcji przez co staje się to nierentowne. Elektrownia Bełchatów SA - największa elektrownia cieplna na świecie Lokalizacja tej elektrowni była związana z występowaniem w tej okolicy bogatych złóż surowca wykorzystywanego w niej - węgla brunatnego. Surowiec ten jest trudny (uwodniony) a w zasadzie nie nadaje się do transportu na większe odległości. c) lokalizacja swobodna niezależna od występowania surowców lokalizacja zakładów zużywających niewielkie ilości surowców lub wykorzystujących najnowsze technologie Występuje gdy masa surowców potrzebnych do produkcji jest mniejsza niż masa produktu finalnego lub w przypadku produkcji produktów wykorzystujących najnowsze technologie, np.: > piekarnie - lokalizowane są tam gdzie jest odbiorca - konsument, tak aby nie dowozić zbyt daleko tego szybko psującego się produktu; ➤ zakłady farmaceutyczne, ➤ odzieżowe, ➤ produkujące samochody, sprzęt AGD i RTV. Części z których się wytwarza motocykle i różnego rodzaju nowoczesny sprzęt i urządzenia najczęściej sprowadzane są od wielu różnych producentów, często nawet z różnych państw.