Język polski
Biologia
Chemia
Historia
Geografia
Aparat ruchu
Układ wydalniczy
Komórka
Bakterie i wirusy. organizmy beztkankowe
Genetyka klasyczna
Badania przyrodnicze
Ekologia
Organizm człowieka jako funkcjonalna całość
Metabolizm
Genetyka molekularna
Układ pokarmowy
Proste zwierzęta bezkręgowe
Genetyka
Rozmnażanie i rozwój człowieka
Chemiczne podstawy życia
Pokaż wszystkie tematy
Systematyka związków nieorganicznych
Węglowodory
Układ okresowy pierwiastków chemicznych
Świat substancji
Pochodne węglowodorów
Efekty energetyczne i szybkość reakcji chemicznych
Reakcje chemiczne w roztworach wodnych
Stechiometria
Gazy i ich mieszaniny
Budowa atomu a układ okresowy pierwiastków chemicznych
Kwasy
Sole
Wodorotlenki a zasady
Roztwory
Reakcje utleniania-redukcji. elektrochemia
Pokaż wszystkie tematy
Geografia
4 gru 2025
743
13 strony
Adam Gawroński @adamgawroski_kivj
Środowisko przyrodnicze Polski jest niezwykle zróżnicowane - od wysokich gór po niziny i pobrzeża. Poznanie związków między elementami... Pokaż więcej
Tatry to najwyższe góry Polski, znajdujące się w środkowej części Karpat Zachodnich. Zajmują powierzchnię 785 km², z czego tylko 1/4 leży w Polsce, a 3/4 należy do Słowacji. Dzielą się na trzy główne części Tatry Wysokie, Tatry Zachodnie i Tatry Bielskie.
Historia geologiczna Tatr to fascynująca opowieść. Wszystko zaczęło się od powstania granitowej intruzji w karbonie, potem nastąpiło pokrycie jej osadami morskimi w mezozoiku. Ostatecznie góry uformowały się podczas orogenezy alpejskiej na skutek nacisków tektonicznych z południa.
Tatry Wysokie i Zachodnie różnią się znacząco. Te pierwsze zbudowane są z granitów i łupków krystalicznych, co daje strome szczyty, ostre granie i duże różnice wysokości. Charakterystyczne są tu wodospady, jeziora cyrkowe i kotły polodowcowe. Natomiast Tatry Zachodnie, zbudowane z wapieni i dolomitów, mają łagodniejsze szczyty i mniejszą wysokość, ale za to bogate formy krasowe.
Ciekawostka! W Tatrach znajduje się około 900 jaskiń, z których najsłynniejsze to Wielka Śnieżna, Mroźna, Mylna, Smocza Jama i Dziura. To wynik intensywnych procesów krasowych zachodzących głównie w wapiennych Tatrach Zachodnich.
Klimat Tatr to typowy klimat wysokogórski - surowy, z niskimi temperaturami i największymi w Polsce opadami przekraczającymi 1500 mm rocznie. Tatry słyną również z silnych wiatrów, szczególnie halnego, który w porywach może osiągać nawet 300 km/h!
W Tatrach wyraźnie widać piętra klimatyczno-roślinne. Najniżej, do 800 m n.p.m., znajduje się piętro pogórza z polami i pastwiskami. Wyżej mamy regiel dolny z lasami mieszanymi, regiel górny z lasami iglastymi, piętro kosodrzewiny , piętro hal i najwyższe - zimne piętro turni powyżej 2200 m n.p.m.
Wody powierzchniowe Tatr charakteryzują się dużymi wahaniami stanów. Najbardziej znane wodospady to Wielka Siklawa i Wodogrzmoty Mickiewicza. W Tatrach Zachodnich spotykamy ciekawe zjawiska krasowe, jak wywierzyska (źródła, gdzie na powierzchnię wydostają się wody podziemne) oraz żłobki krasowe.
Ważne! Tatry są domem dla chronionych gatunków zwierząt, takich jak świstak tatrzański, kozica tatrzańska i niedźwiedź brunatny. Choć są pod ochroną, góry te odwiedza około 2 miliony turystów rocznie, co stanowi wyzwanie dla zachowania naturalnego środowiska.
Bieszczady, najdalej wysunięta na południowy wschód część Karpat zewnętrznych, powstały podczas orogenezy alpejskiej. Ich budowa geologiczna opiera się na fliszu karpackim - naprzemianległych warstwach zlepieńców, mułowców, piaskowców i iłowców. Te osady morskie z okresu kredy, paleogenu i neogenu zostały sfałdowane przez naciski tektoniczne.
Wody powierzchniowe Bieszczad tworzą dobrze rozwiniętą sieć rzeczną z główną rzeką San i największym w Polsce pod względem pojemności zbiornikiem Solińskim. Charakterystycznym elementem krajobrazu są połoniny - łąki górskie w szczytowych partiach Bieszczad, jak Połonina Wetlińska i Caryńska. Ciekawostką jest brak piętra regla górnego, które występuje w innych górach.
Fauna Bieszczad to królestwo niedźwiedzi, wilków i żubrów. W 1973 roku utworzono tu Bieszczadzki Park Narodowy dla ochrony tego wyjątkowego ekosystemu.
Warto wiedzieć! Sudety, w przeciwieństwie do Karpat, są starymi górami powstałymi podczas orogenezy hercyńskiej. Dzielą się na trzy części Zachodnie (z najwyższymi Karkonoszami), Środkowe i Wschodnie, każda o odmiennym charakterze i budowie geologicznej.
Sudety, jako hercynidy, mają znacznie dłuższą i bardziej skomplikowaną historię geologiczną niż Karpaty. Przeszły przez etapy fałdowania, pękania i zalewania przez morza. Najstarsze skały to gnejsy, sjenity i gabra. Po ustaniu orogenezy hercyńskiej powstała tu peneplena - zrównana powierzchnia, która później została ponownie wypiętrzona podczas orogenezy alpejskiej, tworząc góry zrębowe.
Klimat Sudetów ma cechy górskie z wpływami klimatu morskiego, z opadami równomiernie rozłożonymi w ciągu roku. Charakterystyczne są tu wiatry typu fenowego. Wśród wód powierzchniowych wyróżniają się Wodospad Kamieńczyka i Wodospad Wilczki, a obszar jest narażony na powodzie.
Sudety Wschodnie ze Śnieżnikiem (1425 m n.p.m.) słyną z Jaskini Niedźwiedziej - największej w Polsce poza Tatrami. Sudety Środkowe tworzą nieckę geologiczną z brzegami z gnejsów i wnętrzem wypełnionym skałami osadowymi. Sudety Zachodnie z Karkonoszami to najwyższe pasmo zbudowane z granitów i łupków krystalicznych.
Fascynujące! Śnieżka, najwyższy szczyt całych Sudetów, nie jest zbudowana z granitu jak większość Karkonoszy, lecz z hornfelsów - skał powstałych w wyniku przeobrażenia innych skał pod wpływem wysokiej temperatury.
Góry Świętokrzyskie, choć niewielkie (do 600 m n.p.m.), mają fascynującą historię geologiczną. Powstały podczas orogenezy kaledońskiej i hercyńskiej, a później zostały zaburzone przez fałdowanie alpejskie. Obszar ten był wielokrotnie zalewany przez morza, co wpłynęło na jego dzisiejszy charakter. Charakterystycznym elementem krajobrazu są gołoborza - rumowiska skalne.
W Górach Świętokrzyskich wyróżnia się 26 niewysokich pasm rozdzielonych podłużnymi dolinami. W Paśmie Chęcińskim, zbudowanym z wapieni, występują formy krasowe, w tym Jaskinia Raj. Najwyższym szczytem jest Łysica w Łysogórach. Ciekawym zjawiskiem jest rzeźba rusztowa - charakterystyczny układ grzbietów i dolin wynikający z naprzemiennego występowania warstw skał odpornych i mniej odpornych na erozję.
Wyżyny Polski ukształtowały transgresje morskie, procesy wietrzenia i erozji, zlodowacenia oraz położenie w klimacie peryglacjalnym. Wyżyna Śląska bogata jest w złoża węgla kamiennego i charakteryzuje się silną działalnością górniczą. Ciekawostką jest Pustynia Błędowska, powstała w wyniku wycinki lasów, a obecnie poddana sztucznemu zalesieniu.
Niesamowite! Świętokrzyski Park Narodowy, utworzony w 1950 roku, jest jednym z najstarszych parków narodowych w Polsce. Chroni pozostałości dawnej Puszczy Jodłowej, która niegdyś pokrywała znaczną część tych gór.
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska to raj dla miłośników form krasowych. Zbudowana z górnojurajskich i kredowych wapieni, powstałych podczas transgresji i regresji morskiej, obfituje w jaskinie z naciekami (stalaktytami, stalagmitami, stalagnatami), a także żebra i żłobki krasowe, ostańce, wywierzyska i ponory. Obszar chroniony jest przez Ojcowski Park Narodowy (1956), który obejmuje malowniczą Dolinę Prądnika.
Wyżyna to również dział wodny między dorzeczami Odry i Wisły, z źródłami Warty i Pilicy. Charakterystyczne gleby to bielicowe, płowe i rędziny. Region słynie z "Orlich Gniazd" - średniowiecznych zamków usytuowanych na wapiennych wzniesieniach.
Niecka Nidziańska wyróżnia się krasem gipsowym - rozpuszczaniem gipsów przez wodę (która nie musi zawierać CO₂ jak w przypadku wapieni). Znajdują się tu miejscowości uzdrowiskowe Busko-Zdrój i Solec-Zdrój.
Praktyczna wiedza! Wyżyna Lubelska i Roztocze posiadają najlepsze gleby w Polsce - czarnoziemy i gleby płowe, co sprzyja rozwojowi rolnictwa. Charakterystycznym elementem krajobrazu są wąwozy (suche doliny rzeźbione przez wodę) i mniejsze formy zwane parowami.
Około 1/3 Polski zajmuje pas nizin, które tworzą krajobraz staroglacjalny - obszar, do którego lądolód nie dotarł podczas ostatniego zlodowacenia północnopolskiego. Obejmuje on Nizinę Południowowielkopolską, Śląską, Mazowiecką, Północno- i Południowopodlaską oraz Polesie.
Charakterystyczne formy polodowcowe na nizinach to wysoczyzny morenowe (wypukłe fragmenty moreny dennej, np. Białostocka, Wysokomazowiecka, Kaliska), wały moren czołowych (podłużne wzniesienia u czoła lodowca z czasów jego stagnacji, np. Wał Trzebnicki), pradoliny oraz sandry (stożki napływowe z osadzonych piasków).
Gleby nizin są zróżnicowane. Występują tu gleby płowe średnie , czarne ziemie (okolice Wrocławia, Nizina Śląska), gleby torfowe i bagienne (w pradolinach) oraz najbardziej żyzne czarnoziemy i średnio żyzne gleby brunatne.
To ważne! Niziny są bogate w surowce mineralne, takie jak węgiel kamienny (Polesie), węgiel brunatny (zagłębie bełchatowskie), łupki miedzionośne (Legnica, Lubin, Głogów), gaz ziemny (Głogów), sól kamienna (Kłodawa) oraz wapienie i margle (Opole).
Niziny polskie charakteryzują się występowaniem wód subartezyjskich - wód podziemnych znajdujących się w warstwach wodonośnych pod nieprzepuszczalnymi skałami. Najważniejsze zbiorniki to niecka warszawska i niecka moglińsko-łódzka.
Wody powierzchniowe na nizinach są dobrze rozwinięte - przepływają tędy prawie wszystkie główne rzeki Polski. Wiele z nich zostało przegrodzonych tamami, tworząc sztuczne zbiorniki. Jeziora na nizinach często porastają roślinnością torfotwórczą, tworząc tereny bagienne.
Warunki klimatyczne nizin są zróżnicowane ze względu na dużą rozciągłość równoleżnikową Polski. Charakterystyczne są tu najniższe w kraju roczne sumy opadów. Flora i fauna jest reprezentowana przez wielogatunkowe lasy liściaste i mieszane, z najbardziej znanym przykładem Puszczy Białowieskiej, gdzie żyją m.in. żubry - największe ssaki lądowe Europy.
Warto zapamiętać! Białowieski Park Narodowy, utworzony w 1932 roku, jest najstarszym parkiem narodowym w Polsce i jednym z najcenniejszych obszarów przyrodniczych w Europie. Chroni ostatnie fragmenty pierwotnej puszczy nizinnej.
Obszar pojezierzy to krajobraz młodoglacjalny - ukształtowany podczas ostatniego zlodowacenia północnopolskiego. Osady polodowcowe można podzielić na glacjalne (gliny morenowe i głazy), fluwioglacjalne (piaski i żwiry) oraz zastoiskowe (mułki i iły).
Formy polodowcowe dzielą się ze względu na genezę na akumulacyjne glacjalne (AG) - morena czołowa, morena denna, głazy narzutowe; erozyjne glacjalne (EG) - oczko polodowcowe, jezioro rynnowe; akumulacyjne fluwioglacjalne (AF) - ozy, kemy, drumliny, sandry; oraz erozyjne fluwioglacjalne (EF) - pradoliny, rynny polodowcowe. Najważniejsze formy na pojezierzach to sandry i pradoliny . Najwyższym wzniesieniem pojezierzy jest Wieżyca (329 m n.p.m.).
Charakterystycznymi elementami krajobrazu są jeziora różnego typu rynnowe (wypełniające wodą rynny polodowcowe, np. Gopło, Hańcza), morenowe (w obniżeniach między morenami czołowymi lub w obniżeniach moreny dennej, np. Śniardwy, Mamry) oraz oczka polodowcowe (powstałe po wytopieniu brył martwego lodu).
Fascynujące! W Krainie Wielkich Jezior Mazurskich jeziorność (procent powierzchni zajętej przez jeziora) wynosi około 20%, co czyni ten region jednym z najbogatszych w wody powierzchniowe w Europie.
Pobrzeża Bałtyku (Szczecińskie, Gdańskie, Koszalińskie) oraz Nizina Staropruska tworzą północną granicę Polski. Krajobraz ten jest umiarkowanie zróżnicowany, z charakterystycznymi formami jak wydmy , klify (efekt erozji morskiej), ujścia rzek, jeziora przybrzeżne, pradoliny, wysoczyzny morenowe, równiny deltowe i bagna.
Parki Narodowe na pojezierzach chronią unikalne ekosystemy PN Ujście Warty (najmłodszy, chroni krajobraz bagienny), Wielkopolski PN (najlepiej widoczne formy polodowcowe), Drawieński PN, PN Bory Tucholskie (jeden z najbardziej zalesionych obszarów) i Wigierski PN (słynący z ptactwa wodnego).
Działalność człowieka na pojezierzach i pobrzeżach jest zróżnicowana. Pomimo względnie niskiego zaludnienia, warunki naturalne sprzyjają uprzemysłowieniu regionu. Rolnictwo rozwija się nierównomiernie ze względu na zróżnicowane warunki glebowe. Turystyka koncentruje się głównie w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich i na wybrzeżu Bałtyku.
Ciekawostka! Wyjątkowym przykładem działalności człowieka są Stawy Milickie, założone przez cystersów. Dziś to nie tylko ośrodek hodowli karpia, ale również ważny obszar ornitologiczny, gdzie można obserwować rzadkie gatunki ptaków.
Nasz asystent AI jest specjalnie dostosowany do potrzeb uczniów. W oparciu o miliony treści, które mamy na platformie, możemy udzielać uczniom naprawdę znaczących i trafnych odpowiedzi. Ale nie chodzi tylko o odpowiedzi, towarzysz prowadzi również uczniów przez codzienne wyzwania związane z nauką, ze spersonalizowanymi planami nauki, quizami lub treściami na czacie i 100% personalizacją opartą na umiejętnościach i rozwoju uczniów.
Aplikację możesz pobrać z Google Play i Apple Store.
Tak, masz całkowicie darmowy dostęp do wszystkich notatek w aplikacji, możesz w każdej chwili rozmawiać z Ekspertami lub ich obserwować. Możesz użyć punktów, aby odblokować pewne funkcje w aplikacji, które również możesz otrzymać za darmo. Dodatkowo oferujemy usługę Knowunity Premium, która pozwala na odblokowanie większej liczby funkcji.
19
Inteligentne Narzędzia NOWE
Przekształć te notatki w: ✓ 50+ Pytań Testowych ✓ Interaktywne Fiszki ✓ Pełny Egzamin Próbny ✓ Plany Eseju
App Store
Google Play
Aplikacja jest bardzo prosta i dobrze przemyślana. Do tej pory znalazłem wszystko, czego szukałem i mogłem się wiele nauczyć z innych notatek! Na pewno wykorzystam aplikację do pomocy przy robieniu prac domowych! No i oczywiście bardzo pomaga też jako inspiracja do robienia swoich notatek.
Stefan S
użytkownik iOS
Ta aplikacja jest naprawdę świetna. Jest tak wiele notatek i pomocnych informacji [...]. Moim problematycznym przedmiotem jest język niemiecki, a w aplikacji jest w czym wybierać. Dzięki tej aplikacji poprawiłam swój niemiecki. Polecam ją każdemu.
Samantha Klich
użytkownik Androida
Wow, jestem w szoku. Właśnie wypróbowałam aplikację, ponieważ widziałam ją kilka razy reklamowaną na TikToku jestem absolutnie w szoku. Ta aplikacja jest POMOCĄ, której potrzebujesz w szkole i przede wszystkim oferuje tak wiele rzeczy jak notatki czy streszczenia, które są BARDZO pomocne w moim przypadku.
Anna
użytkownik iOS
Kocham tę aplikację! Pomaga mi w zadaniach domowych, motywuje mnie i polepsza mi dzień. Dzięki tej aplikacji moje oceny się poprawiły. Lepszej aplikacji nie znajdę!🩷
Patrycja
użytkowniczka iOS
Super aplikacja! Ma odpowiedzi na wszystkie zadania. Testuję ją od paru miesięcy i jest po prostu perfekcyjna.
Szymon
użytkownik Android
Super aplikacja do nauki i sprawdzania wiedzy. Można znaleźć notatki z WSZYSTKICH przedmiotów. Polecam tym, którzy celują w oceny 5 i 6 😄
Szymon
użytkownik iOS
Aplikacja jest po prostu świetna! Wystarczy, że wpiszę w pasku wyszukiwania swój temat i od razu mam wyniki. Nie muszę oglądać 10 filmów na YouTube, żeby coś zrozumieć, więc oszczędzam swój czas. Po prostu polecam!
Kuba T
użytkownik Androida
W szkole byłem bardzo kiepski z matematyki, ale dzięki tej aplikacji radzę sobie teraz lepiej. Jestem bardzo wdzięczny, że ją stworzyliście.
Kriss
użytkownik Androida
Korzystam z Knowunity od ponad roku i jest mega! Najlepsze opcje z tej apki: ⭐️ Gotowe notatki ⭐️ Spersonalizowane treści ⭐️ Dostęp do chatu GPT W WERSJI SZKOLNEJ ⭐️ Konwersacje z innymi uczniami 🤍 NAUKA WRESZCIE NIE JEST NUDNA 🤍
Gosia
użytkowniczka Android
Bardzo lubię aplikację Knowunity, ponieważ pomaga mi w nauce. Odkąd ją mam moje oceny się poprawiają :)
Sara
użytkowniczka iOS
Aplikacja jest niezawodna! Polecam 👍💙
Krzysztof
użytkownik Android
Bardzo fajna aplikacja. Pomaga przygotować się do sprawdzianu, kartkówki lub odpowiedzi ustnej.
Oliwia
użytkowniczka iOS
Aplikacja jest bardzo prosta i dobrze przemyślana. Do tej pory znalazłem wszystko, czego szukałem i mogłem się wiele nauczyć z innych notatek! Na pewno wykorzystam aplikację do pomocy przy robieniu prac domowych! No i oczywiście bardzo pomaga też jako inspiracja do robienia swoich notatek.
Stefan S
użytkownik iOS
Ta aplikacja jest naprawdę świetna. Jest tak wiele notatek i pomocnych informacji [...]. Moim problematycznym przedmiotem jest język niemiecki, a w aplikacji jest w czym wybierać. Dzięki tej aplikacji poprawiłam swój niemiecki. Polecam ją każdemu.
Samantha Klich
użytkownik Androida
Wow, jestem w szoku. Właśnie wypróbowałam aplikację, ponieważ widziałam ją kilka razy reklamowaną na TikToku jestem absolutnie w szoku. Ta aplikacja jest POMOCĄ, której potrzebujesz w szkole i przede wszystkim oferuje tak wiele rzeczy jak notatki czy streszczenia, które są BARDZO pomocne w moim przypadku.
Anna
użytkownik iOS
Kocham tę aplikację! Pomaga mi w zadaniach domowych, motywuje mnie i polepsza mi dzień. Dzięki tej aplikacji moje oceny się poprawiły. Lepszej aplikacji nie znajdę!🩷
Patrycja
użytkowniczka iOS
Super aplikacja! Ma odpowiedzi na wszystkie zadania. Testuję ją od paru miesięcy i jest po prostu perfekcyjna.
Szymon
użytkownik Android
Super aplikacja do nauki i sprawdzania wiedzy. Można znaleźć notatki z WSZYSTKICH przedmiotów. Polecam tym, którzy celują w oceny 5 i 6 😄
Szymon
użytkownik iOS
Aplikacja jest po prostu świetna! Wystarczy, że wpiszę w pasku wyszukiwania swój temat i od razu mam wyniki. Nie muszę oglądać 10 filmów na YouTube, żeby coś zrozumieć, więc oszczędzam swój czas. Po prostu polecam!
Kuba T
użytkownik Androida
W szkole byłem bardzo kiepski z matematyki, ale dzięki tej aplikacji radzę sobie teraz lepiej. Jestem bardzo wdzięczny, że ją stworzyliście.
Kriss
użytkownik Androida
Korzystam z Knowunity od ponad roku i jest mega! Najlepsze opcje z tej apki: ⭐️ Gotowe notatki ⭐️ Spersonalizowane treści ⭐️ Dostęp do chatu GPT W WERSJI SZKOLNEJ ⭐️ Konwersacje z innymi uczniami 🤍 NAUKA WRESZCIE NIE JEST NUDNA 🤍
Gosia
użytkowniczka Android
Bardzo lubię aplikację Knowunity, ponieważ pomaga mi w nauce. Odkąd ją mam moje oceny się poprawiają :)
Sara
użytkowniczka iOS
Aplikacja jest niezawodna! Polecam 👍💙
Krzysztof
użytkownik Android
Bardzo fajna aplikacja. Pomaga przygotować się do sprawdzianu, kartkówki lub odpowiedzi ustnej.
Oliwia
użytkowniczka iOS
Adam Gawroński
@adamgawroski_kivj
Środowisko przyrodnicze Polski jest niezwykle zróżnicowane - od wysokich gór po niziny i pobrzeża. Poznanie związków między elementami tego środowiska pomaga zrozumieć, jak ukształtowała się nasza krajobrazowa mozaika. Przyjrzyjmy się głównym regionom geograficznym Polski i ich specyficznym cechom.
Dostęp do wszystkich materiałów
Popraw swoje oceny
Dołącz do milionów studentów
Rejestrując się akceptujesz Warunki korzystania z usługi i Politykę prywatności.
Tatry to najwyższe góry Polski, znajdujące się w środkowej części Karpat Zachodnich. Zajmują powierzchnię 785 km², z czego tylko 1/4 leży w Polsce, a 3/4 należy do Słowacji. Dzielą się na trzy główne części: Tatry Wysokie, Tatry Zachodnie i Tatry Bielskie.
Historia geologiczna Tatr to fascynująca opowieść. Wszystko zaczęło się od powstania granitowej intruzji w karbonie, potem nastąpiło pokrycie jej osadami morskimi w mezozoiku. Ostatecznie góry uformowały się podczas orogenezy alpejskiej na skutek nacisków tektonicznych z południa.
Tatry Wysokie i Zachodnie różnią się znacząco. Te pierwsze zbudowane są z granitów i łupków krystalicznych, co daje strome szczyty, ostre granie i duże różnice wysokości. Charakterystyczne są tu wodospady, jeziora cyrkowe i kotły polodowcowe. Natomiast Tatry Zachodnie, zbudowane z wapieni i dolomitów, mają łagodniejsze szczyty i mniejszą wysokość, ale za to bogate formy krasowe.
Ciekawostka! W Tatrach znajduje się około 900 jaskiń, z których najsłynniejsze to Wielka Śnieżna, Mroźna, Mylna, Smocza Jama i Dziura. To wynik intensywnych procesów krasowych zachodzących głównie w wapiennych Tatrach Zachodnich.
Dostęp do wszystkich materiałów
Popraw swoje oceny
Dołącz do milionów studentów
Rejestrując się akceptujesz Warunki korzystania z usługi i Politykę prywatności.
Klimat Tatr to typowy klimat wysokogórski - surowy, z niskimi temperaturami i największymi w Polsce opadami przekraczającymi 1500 mm rocznie. Tatry słyną również z silnych wiatrów, szczególnie halnego, który w porywach może osiągać nawet 300 km/h!
W Tatrach wyraźnie widać piętra klimatyczno-roślinne. Najniżej, do 800 m n.p.m., znajduje się piętro pogórza z polami i pastwiskami. Wyżej mamy regiel dolny z lasami mieszanymi, regiel górny z lasami iglastymi, piętro kosodrzewiny , piętro hal i najwyższe - zimne piętro turni powyżej 2200 m n.p.m.
Wody powierzchniowe Tatr charakteryzują się dużymi wahaniami stanów. Najbardziej znane wodospady to Wielka Siklawa i Wodogrzmoty Mickiewicza. W Tatrach Zachodnich spotykamy ciekawe zjawiska krasowe, jak wywierzyska (źródła, gdzie na powierzchnię wydostają się wody podziemne) oraz żłobki krasowe.
Ważne! Tatry są domem dla chronionych gatunków zwierząt, takich jak świstak tatrzański, kozica tatrzańska i niedźwiedź brunatny. Choć są pod ochroną, góry te odwiedza około 2 miliony turystów rocznie, co stanowi wyzwanie dla zachowania naturalnego środowiska.
Dostęp do wszystkich materiałów
Popraw swoje oceny
Dołącz do milionów studentów
Rejestrując się akceptujesz Warunki korzystania z usługi i Politykę prywatności.
Bieszczady, najdalej wysunięta na południowy wschód część Karpat zewnętrznych, powstały podczas orogenezy alpejskiej. Ich budowa geologiczna opiera się na fliszu karpackim - naprzemianległych warstwach zlepieńców, mułowców, piaskowców i iłowców. Te osady morskie z okresu kredy, paleogenu i neogenu zostały sfałdowane przez naciski tektoniczne.
Wody powierzchniowe Bieszczad tworzą dobrze rozwiniętą sieć rzeczną z główną rzeką San i największym w Polsce pod względem pojemności zbiornikiem Solińskim. Charakterystycznym elementem krajobrazu są połoniny - łąki górskie w szczytowych partiach Bieszczad, jak Połonina Wetlińska i Caryńska. Ciekawostką jest brak piętra regla górnego, które występuje w innych górach.
Fauna Bieszczad to królestwo niedźwiedzi, wilków i żubrów. W 1973 roku utworzono tu Bieszczadzki Park Narodowy dla ochrony tego wyjątkowego ekosystemu.
Warto wiedzieć! Sudety, w przeciwieństwie do Karpat, są starymi górami powstałymi podczas orogenezy hercyńskiej. Dzielą się na trzy części: Zachodnie (z najwyższymi Karkonoszami), Środkowe i Wschodnie, każda o odmiennym charakterze i budowie geologicznej.
Dostęp do wszystkich materiałów
Popraw swoje oceny
Dołącz do milionów studentów
Rejestrując się akceptujesz Warunki korzystania z usługi i Politykę prywatności.
Sudety, jako hercynidy, mają znacznie dłuższą i bardziej skomplikowaną historię geologiczną niż Karpaty. Przeszły przez etapy fałdowania, pękania i zalewania przez morza. Najstarsze skały to gnejsy, sjenity i gabra. Po ustaniu orogenezy hercyńskiej powstała tu peneplena - zrównana powierzchnia, która później została ponownie wypiętrzona podczas orogenezy alpejskiej, tworząc góry zrębowe.
Klimat Sudetów ma cechy górskie z wpływami klimatu morskiego, z opadami równomiernie rozłożonymi w ciągu roku. Charakterystyczne są tu wiatry typu fenowego. Wśród wód powierzchniowych wyróżniają się Wodospad Kamieńczyka i Wodospad Wilczki, a obszar jest narażony na powodzie.
Sudety Wschodnie ze Śnieżnikiem (1425 m n.p.m.) słyną z Jaskini Niedźwiedziej - największej w Polsce poza Tatrami. Sudety Środkowe tworzą nieckę geologiczną z brzegami z gnejsów i wnętrzem wypełnionym skałami osadowymi. Sudety Zachodnie z Karkonoszami to najwyższe pasmo zbudowane z granitów i łupków krystalicznych.
Fascynujące! Śnieżka, najwyższy szczyt całych Sudetów, nie jest zbudowana z granitu jak większość Karkonoszy, lecz z hornfelsów - skał powstałych w wyniku przeobrażenia innych skał pod wpływem wysokiej temperatury.
Dostęp do wszystkich materiałów
Popraw swoje oceny
Dołącz do milionów studentów
Rejestrując się akceptujesz Warunki korzystania z usługi i Politykę prywatności.
Góry Świętokrzyskie, choć niewielkie (do 600 m n.p.m.), mają fascynującą historię geologiczną. Powstały podczas orogenezy kaledońskiej i hercyńskiej, a później zostały zaburzone przez fałdowanie alpejskie. Obszar ten był wielokrotnie zalewany przez morza, co wpłynęło na jego dzisiejszy charakter. Charakterystycznym elementem krajobrazu są gołoborza - rumowiska skalne.
W Górach Świętokrzyskich wyróżnia się 26 niewysokich pasm rozdzielonych podłużnymi dolinami. W Paśmie Chęcińskim, zbudowanym z wapieni, występują formy krasowe, w tym Jaskinia Raj. Najwyższym szczytem jest Łysica w Łysogórach. Ciekawym zjawiskiem jest rzeźba rusztowa - charakterystyczny układ grzbietów i dolin wynikający z naprzemiennego występowania warstw skał odpornych i mniej odpornych na erozję.
Wyżyny Polski ukształtowały transgresje morskie, procesy wietrzenia i erozji, zlodowacenia oraz położenie w klimacie peryglacjalnym. Wyżyna Śląska bogata jest w złoża węgla kamiennego i charakteryzuje się silną działalnością górniczą. Ciekawostką jest Pustynia Błędowska, powstała w wyniku wycinki lasów, a obecnie poddana sztucznemu zalesieniu.
Niesamowite! Świętokrzyski Park Narodowy, utworzony w 1950 roku, jest jednym z najstarszych parków narodowych w Polsce. Chroni pozostałości dawnej Puszczy Jodłowej, która niegdyś pokrywała znaczną część tych gór.
Dostęp do wszystkich materiałów
Popraw swoje oceny
Dołącz do milionów studentów
Rejestrując się akceptujesz Warunki korzystania z usługi i Politykę prywatności.
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska to raj dla miłośników form krasowych. Zbudowana z górnojurajskich i kredowych wapieni, powstałych podczas transgresji i regresji morskiej, obfituje w jaskinie z naciekami (stalaktytami, stalagmitami, stalagnatami), a także żebra i żłobki krasowe, ostańce, wywierzyska i ponory. Obszar chroniony jest przez Ojcowski Park Narodowy (1956), który obejmuje malowniczą Dolinę Prądnika.
Wyżyna to również dział wodny między dorzeczami Odry i Wisły, z źródłami Warty i Pilicy. Charakterystyczne gleby to bielicowe, płowe i rędziny. Region słynie z "Orlich Gniazd" - średniowiecznych zamków usytuowanych na wapiennych wzniesieniach.
Niecka Nidziańska wyróżnia się krasem gipsowym - rozpuszczaniem gipsów przez wodę (która nie musi zawierać CO₂ jak w przypadku wapieni). Znajdują się tu miejscowości uzdrowiskowe Busko-Zdrój i Solec-Zdrój.
Praktyczna wiedza! Wyżyna Lubelska i Roztocze posiadają najlepsze gleby w Polsce - czarnoziemy i gleby płowe, co sprzyja rozwojowi rolnictwa. Charakterystycznym elementem krajobrazu są wąwozy (suche doliny rzeźbione przez wodę) i mniejsze formy zwane parowami.
Dostęp do wszystkich materiałów
Popraw swoje oceny
Dołącz do milionów studentów
Rejestrując się akceptujesz Warunki korzystania z usługi i Politykę prywatności.
Około 1/3 Polski zajmuje pas nizin, które tworzą krajobraz staroglacjalny - obszar, do którego lądolód nie dotarł podczas ostatniego zlodowacenia północnopolskiego. Obejmuje on Nizinę Południowowielkopolską, Śląską, Mazowiecką, Północno- i Południowopodlaską oraz Polesie.
Charakterystyczne formy polodowcowe na nizinach to wysoczyzny morenowe (wypukłe fragmenty moreny dennej, np. Białostocka, Wysokomazowiecka, Kaliska), wały moren czołowych (podłużne wzniesienia u czoła lodowca z czasów jego stagnacji, np. Wał Trzebnicki), pradoliny oraz sandry (stożki napływowe z osadzonych piasków).
Gleby nizin są zróżnicowane. Występują tu gleby płowe średnie , czarne ziemie (okolice Wrocławia, Nizina Śląska), gleby torfowe i bagienne (w pradolinach) oraz najbardziej żyzne czarnoziemy i średnio żyzne gleby brunatne.
To ważne! Niziny są bogate w surowce mineralne, takie jak węgiel kamienny (Polesie), węgiel brunatny (zagłębie bełchatowskie), łupki miedzionośne (Legnica, Lubin, Głogów), gaz ziemny (Głogów), sól kamienna (Kłodawa) oraz wapienie i margle (Opole).
Dostęp do wszystkich materiałów
Popraw swoje oceny
Dołącz do milionów studentów
Rejestrując się akceptujesz Warunki korzystania z usługi i Politykę prywatności.
Niziny polskie charakteryzują się występowaniem wód subartezyjskich - wód podziemnych znajdujących się w warstwach wodonośnych pod nieprzepuszczalnymi skałami. Najważniejsze zbiorniki to niecka warszawska i niecka moglińsko-łódzka.
Wody powierzchniowe na nizinach są dobrze rozwinięte - przepływają tędy prawie wszystkie główne rzeki Polski. Wiele z nich zostało przegrodzonych tamami, tworząc sztuczne zbiorniki. Jeziora na nizinach często porastają roślinnością torfotwórczą, tworząc tereny bagienne.
Warunki klimatyczne nizin są zróżnicowane ze względu na dużą rozciągłość równoleżnikową Polski. Charakterystyczne są tu najniższe w kraju roczne sumy opadów. Flora i fauna jest reprezentowana przez wielogatunkowe lasy liściaste i mieszane, z najbardziej znanym przykładem Puszczy Białowieskiej, gdzie żyją m.in. żubry - największe ssaki lądowe Europy.
Warto zapamiętać! Białowieski Park Narodowy, utworzony w 1932 roku, jest najstarszym parkiem narodowym w Polsce i jednym z najcenniejszych obszarów przyrodniczych w Europie. Chroni ostatnie fragmenty pierwotnej puszczy nizinnej.
Dostęp do wszystkich materiałów
Popraw swoje oceny
Dołącz do milionów studentów
Rejestrując się akceptujesz Warunki korzystania z usługi i Politykę prywatności.
Obszar pojezierzy to krajobraz młodoglacjalny - ukształtowany podczas ostatniego zlodowacenia północnopolskiego. Osady polodowcowe można podzielić na: glacjalne (gliny morenowe i głazy), fluwioglacjalne (piaski i żwiry) oraz zastoiskowe (mułki i iły).
Formy polodowcowe dzielą się ze względu na genezę na: akumulacyjne glacjalne (AG) - morena czołowa, morena denna, głazy narzutowe; erozyjne glacjalne (EG) - oczko polodowcowe, jezioro rynnowe; akumulacyjne fluwioglacjalne (AF) - ozy, kemy, drumliny, sandry; oraz erozyjne fluwioglacjalne (EF) - pradoliny, rynny polodowcowe. Najważniejsze formy na pojezierzach to sandry i pradoliny . Najwyższym wzniesieniem pojezierzy jest Wieżyca (329 m n.p.m.).
Charakterystycznymi elementami krajobrazu są jeziora różnego typu: rynnowe (wypełniające wodą rynny polodowcowe, np. Gopło, Hańcza), morenowe (w obniżeniach między morenami czołowymi lub w obniżeniach moreny dennej, np. Śniardwy, Mamry) oraz oczka polodowcowe (powstałe po wytopieniu brył martwego lodu).
Fascynujące! W Krainie Wielkich Jezior Mazurskich jeziorność (procent powierzchni zajętej przez jeziora) wynosi około 20%, co czyni ten region jednym z najbogatszych w wody powierzchniowe w Europie.
Dostęp do wszystkich materiałów
Popraw swoje oceny
Dołącz do milionów studentów
Rejestrując się akceptujesz Warunki korzystania z usługi i Politykę prywatności.
Pobrzeża Bałtyku (Szczecińskie, Gdańskie, Koszalińskie) oraz Nizina Staropruska tworzą północną granicę Polski. Krajobraz ten jest umiarkowanie zróżnicowany, z charakterystycznymi formami jak wydmy , klify (efekt erozji morskiej), ujścia rzek, jeziora przybrzeżne, pradoliny, wysoczyzny morenowe, równiny deltowe i bagna.
Parki Narodowe na pojezierzach chronią unikalne ekosystemy: PN Ujście Warty (najmłodszy, chroni krajobraz bagienny), Wielkopolski PN (najlepiej widoczne formy polodowcowe), Drawieński PN, PN Bory Tucholskie (jeden z najbardziej zalesionych obszarów) i Wigierski PN (słynący z ptactwa wodnego).
Działalność człowieka na pojezierzach i pobrzeżach jest zróżnicowana. Pomimo względnie niskiego zaludnienia, warunki naturalne sprzyjają uprzemysłowieniu regionu. Rolnictwo rozwija się nierównomiernie ze względu na zróżnicowane warunki glebowe. Turystyka koncentruje się głównie w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich i na wybrzeżu Bałtyku.
Ciekawostka! Wyjątkowym przykładem działalności człowieka są Stawy Milickie, założone przez cystersów. Dziś to nie tylko ośrodek hodowli karpia, ale również ważny obszar ornitologiczny, gdzie można obserwować rzadkie gatunki ptaków.
Nasz asystent AI jest specjalnie dostosowany do potrzeb uczniów. W oparciu o miliony treści, które mamy na platformie, możemy udzielać uczniom naprawdę znaczących i trafnych odpowiedzi. Ale nie chodzi tylko o odpowiedzi, towarzysz prowadzi również uczniów przez codzienne wyzwania związane z nauką, ze spersonalizowanymi planami nauki, quizami lub treściami na czacie i 100% personalizacją opartą na umiejętnościach i rozwoju uczniów.
Aplikację możesz pobrać z Google Play i Apple Store.
Tak, masz całkowicie darmowy dostęp do wszystkich notatek w aplikacji, możesz w każdej chwili rozmawiać z Ekspertami lub ich obserwować. Możesz użyć punktów, aby odblokować pewne funkcje w aplikacji, które również możesz otrzymać za darmo. Dodatkowo oferujemy usługę Knowunity Premium, która pozwala na odblokowanie większej liczby funkcji.
19
Inteligentne Narzędzia NOWE
Przekształć te notatki w: ✓ 50+ Pytań Testowych ✓ Interaktywne Fiszki ✓ Pełny Egzamin Próbny ✓ Plany Eseju
App Store
Google Play
Aplikacja jest bardzo prosta i dobrze przemyślana. Do tej pory znalazłem wszystko, czego szukałem i mogłem się wiele nauczyć z innych notatek! Na pewno wykorzystam aplikację do pomocy przy robieniu prac domowych! No i oczywiście bardzo pomaga też jako inspiracja do robienia swoich notatek.
Stefan S
użytkownik iOS
Ta aplikacja jest naprawdę świetna. Jest tak wiele notatek i pomocnych informacji [...]. Moim problematycznym przedmiotem jest język niemiecki, a w aplikacji jest w czym wybierać. Dzięki tej aplikacji poprawiłam swój niemiecki. Polecam ją każdemu.
Samantha Klich
użytkownik Androida
Wow, jestem w szoku. Właśnie wypróbowałam aplikację, ponieważ widziałam ją kilka razy reklamowaną na TikToku jestem absolutnie w szoku. Ta aplikacja jest POMOCĄ, której potrzebujesz w szkole i przede wszystkim oferuje tak wiele rzeczy jak notatki czy streszczenia, które są BARDZO pomocne w moim przypadku.
Anna
użytkownik iOS
Kocham tę aplikację! Pomaga mi w zadaniach domowych, motywuje mnie i polepsza mi dzień. Dzięki tej aplikacji moje oceny się poprawiły. Lepszej aplikacji nie znajdę!🩷
Patrycja
użytkowniczka iOS
Super aplikacja! Ma odpowiedzi na wszystkie zadania. Testuję ją od paru miesięcy i jest po prostu perfekcyjna.
Szymon
użytkownik Android
Super aplikacja do nauki i sprawdzania wiedzy. Można znaleźć notatki z WSZYSTKICH przedmiotów. Polecam tym, którzy celują w oceny 5 i 6 😄
Szymon
użytkownik iOS
Aplikacja jest po prostu świetna! Wystarczy, że wpiszę w pasku wyszukiwania swój temat i od razu mam wyniki. Nie muszę oglądać 10 filmów na YouTube, żeby coś zrozumieć, więc oszczędzam swój czas. Po prostu polecam!
Kuba T
użytkownik Androida
W szkole byłem bardzo kiepski z matematyki, ale dzięki tej aplikacji radzę sobie teraz lepiej. Jestem bardzo wdzięczny, że ją stworzyliście.
Kriss
użytkownik Androida
Korzystam z Knowunity od ponad roku i jest mega! Najlepsze opcje z tej apki: ⭐️ Gotowe notatki ⭐️ Spersonalizowane treści ⭐️ Dostęp do chatu GPT W WERSJI SZKOLNEJ ⭐️ Konwersacje z innymi uczniami 🤍 NAUKA WRESZCIE NIE JEST NUDNA 🤍
Gosia
użytkowniczka Android
Bardzo lubię aplikację Knowunity, ponieważ pomaga mi w nauce. Odkąd ją mam moje oceny się poprawiają :)
Sara
użytkowniczka iOS
Aplikacja jest niezawodna! Polecam 👍💙
Krzysztof
użytkownik Android
Bardzo fajna aplikacja. Pomaga przygotować się do sprawdzianu, kartkówki lub odpowiedzi ustnej.
Oliwia
użytkowniczka iOS
Aplikacja jest bardzo prosta i dobrze przemyślana. Do tej pory znalazłem wszystko, czego szukałem i mogłem się wiele nauczyć z innych notatek! Na pewno wykorzystam aplikację do pomocy przy robieniu prac domowych! No i oczywiście bardzo pomaga też jako inspiracja do robienia swoich notatek.
Stefan S
użytkownik iOS
Ta aplikacja jest naprawdę świetna. Jest tak wiele notatek i pomocnych informacji [...]. Moim problematycznym przedmiotem jest język niemiecki, a w aplikacji jest w czym wybierać. Dzięki tej aplikacji poprawiłam swój niemiecki. Polecam ją każdemu.
Samantha Klich
użytkownik Androida
Wow, jestem w szoku. Właśnie wypróbowałam aplikację, ponieważ widziałam ją kilka razy reklamowaną na TikToku jestem absolutnie w szoku. Ta aplikacja jest POMOCĄ, której potrzebujesz w szkole i przede wszystkim oferuje tak wiele rzeczy jak notatki czy streszczenia, które są BARDZO pomocne w moim przypadku.
Anna
użytkownik iOS
Kocham tę aplikację! Pomaga mi w zadaniach domowych, motywuje mnie i polepsza mi dzień. Dzięki tej aplikacji moje oceny się poprawiły. Lepszej aplikacji nie znajdę!🩷
Patrycja
użytkowniczka iOS
Super aplikacja! Ma odpowiedzi na wszystkie zadania. Testuję ją od paru miesięcy i jest po prostu perfekcyjna.
Szymon
użytkownik Android
Super aplikacja do nauki i sprawdzania wiedzy. Można znaleźć notatki z WSZYSTKICH przedmiotów. Polecam tym, którzy celują w oceny 5 i 6 😄
Szymon
użytkownik iOS
Aplikacja jest po prostu świetna! Wystarczy, że wpiszę w pasku wyszukiwania swój temat i od razu mam wyniki. Nie muszę oglądać 10 filmów na YouTube, żeby coś zrozumieć, więc oszczędzam swój czas. Po prostu polecam!
Kuba T
użytkownik Androida
W szkole byłem bardzo kiepski z matematyki, ale dzięki tej aplikacji radzę sobie teraz lepiej. Jestem bardzo wdzięczny, że ją stworzyliście.
Kriss
użytkownik Androida
Korzystam z Knowunity od ponad roku i jest mega! Najlepsze opcje z tej apki: ⭐️ Gotowe notatki ⭐️ Spersonalizowane treści ⭐️ Dostęp do chatu GPT W WERSJI SZKOLNEJ ⭐️ Konwersacje z innymi uczniami 🤍 NAUKA WRESZCIE NIE JEST NUDNA 🤍
Gosia
użytkowniczka Android
Bardzo lubię aplikację Knowunity, ponieważ pomaga mi w nauce. Odkąd ją mam moje oceny się poprawiają :)
Sara
użytkowniczka iOS
Aplikacja jest niezawodna! Polecam 👍💙
Krzysztof
użytkownik Android
Bardzo fajna aplikacja. Pomaga przygotować się do sprawdzianu, kartkówki lub odpowiedzi ustnej.
Oliwia
użytkowniczka iOS
