Geneza powstania listopadowego
Wielki książę Konstanty, pełniąc funkcję naczelnego wodza wojska polskiego, systematycznie dążył do ograniczenia autonomii Królestwa Polskiego. Kompletnie ignorował konstytucję i nie zamierzał współpracować z parlamentem. Jego rządy opierały się na donosicielstwie i działaniach tajnej policji, a każdy przejaw opozycji traktowany był jako zdrada.
W odpowiedzi na wprowadzenie cenzury i likwidację liberalnych czasopism, w sejmie uformowała się legalna opozycja parlamentarna. Na jej czele stanęli bracia Niemojowscy – Wincenty i Bonawentura. Ich głównym celem była obrona konstytucji oraz walka o rozszerzenie praw obywatelskich, co otwarcie wyrazili podczas sejmu w 1820 roku.
Równolegle powstawały tajne organizacje niepodległościowe. W 1819 roku Walerian Łukasiński założył Wolnomularstwo Narodowe zrzeszające oficerów, którzy dążyli do poprawy traktowania żołnierzy. Dwa lata później ten sam działacz utworzył Towarzystwo Patriotyczne, którego członkowie marzyli o odzyskaniu niepodległości w granicach przedrozbiorowych, nie wykluczając walki zbrojnej.
Warto wiedzieć! Bezpośrednim zapalnikiem powstania stało się tajne sprzysiężenie Piotra Wysockiego w warszawskiej Szkole Podchorążych Piechoty, do którego dołączali oficerowie, studenci i warszawska inteligencja. Gdy w 1830 roku Rosja zarządziła mobilizację polskiej armii, spiskowcy obawiali się, że zostanie ona wysłana do tłumienia powstania w Belgii, co przyspieszyło wybuch powstania.