Konflikty ze Szwecją i upadek mocarstwa
W 1605 roku w bitwie pod Kircholmem wojska polsko-litewskie pokonały Szwedów dzięki wspaniałej husarii. Jednak kolejne konflikty przynosiły coraz gorsze rezultaty: rozejm w Altmarku (1629) był niekorzystny dla Polski, a rozejm w Sztumskiej Wsi (1635) tylko nieco lepszy.
W 1655 roku Szwedzi ponownie zaatakowali Rzeczpospolitą (tzw. Potop Szwedzki). Przyczyny inwazji były liczne: opozycja wobec Jana Kazimierza, osłabienie państwa konfliktami, pretensje Wazów do szwedzkiej korony oraz brak woli walki części szlachty. Jan Kazimierz uciekł przed Szwedami na Śląsk należący do Habsburgów.
W 1652 roku po raz pierwszy zastosowano zasadę Liberum Veto, co stało się początkiem paraliżu politycznego. Rokosz Lubomirskiego doprowadził do wzrostu napięć wewnętrznych i osłabienia władzy królewskiej. Jan III Sobieski, mimo zwycięstwa pod Wiedniem, nie zdołał zapewnić korony swojemu synowi.
Zapamiętaj! Traktaty welawsko-bydgoskie (1657) doprowadziły do zniesienia zależności lennej Prus od Rzeczpospolitej, co miało katastrofalne skutki w przyszłości.
Na kulturę Rzeczpospolitej XVII wieku duży wpływ miał styl barokowy. Szczególną formą sztuki były portrety trumienne - realistyczne obrazy zmarłych. Ważnym elementem kultury szlacheckiej był mit sarmacki - przekonanie o pochodzeniu polskiej szlachty od Sarmatów, co podkreślało jej honor i wolność.