Alternatywny zapis:

Ukrainie o rozwijał się Uniwersytet Wileński o 1808 r. - otwarto w Warszawie Szkołę Praw, a 1809 - Szkołę Lekarską - które następnie weszły w skład powstałego w 1816 r. Uniwersytetu Warszawskiego o 1817 r. Józef Maksymilian hrabia Ossoliński ufundował Zakład Narodowy im. Ossolińskich z siedzibą we Lwowie o 1829 r. - powstanie w Poznaniu Biblioteki Raczyńskich Rozwój nauk historycznych - Joachim Lelewel - autor pierwszego naukowe opracowania historii Polski Mesjanizm polski - prąd religijno-społeczny, który narodził się po upadku powstania listopadowego o wierzono, że polski naród na wzór Mesjasza poprzez walkę i cierpienie odegra decydującą rolę w pokonaniu zła i obejmie nad ludzkością duchowe przywództwo o August Ciszewski o Andrzej Towiański - Polska “Izraelem epoki”, “Chrystus narodów" o popularny wśród Żydów, Rosjan czy Serbów 1. KLASYCYZM POCZĄTKU XIX W. • Na początku XIX w. w kulturze polskiej nadal dominował klasycyzm - odwołujący się do sztuki antycznej o W literaturze reprezentowali go m.in Franciszek Wężyk i Ludwik Osiński • Stałe motywy w polskiej literaturze pierwszych lat tego stulecia - patriotyzm i walka narodowowyzwoleńcza KULTURA POLSKA W PIERWSZEJ POŁOWIE XIX W. 2 o dzięki jego pracom ówcześni czytelnicy mogli zapoznać się z dziejami Legionów Polskich oraz losem żołnierza-patrioty o W tym nurcie tworzył również Julian Ursyn Niemcewicz • Gatunkiem cieszącym się w tym czasie coraz większą popularnością była powieść poruszająca wątki historyczno-patriotyczną-obyczajowe (m.in. J.U. Niemcewicz, Dwaj panowie Sieciechowie), moralizująca (1. Czartoryska, Pielgrzym w Dobromilu), a niekiedy sentymentalna (M. Wirtemberska, Malwina czyli domyślność serca). o twórczość Cypriana Godebskiego - poety legionowego, prozaika, wybitnego działacza niepodległościowego, współtwórcy 2 Legii Polskiej we Włoszech i Legii Naddunajskiej, żołnierza armii Księstwa Warszawskiego. • Do najlepszych dzieł literackich tego czasu zalicza się Rękopis znaleziony w Saragossie Jan Potocki (napisany po francusku). • Franciszek Wężyk (dramatopisarz) Cyprian Godebski (poeta) 1. NARODZINY I ROZWÓJ POLSKIEGO ROMANTYZMU ● Romantyzm - prąd ideowo-artystyczno-literacki dla którego ważną wartością była wolność, walka o tę wolność. Polscy romantycy mówili o odzyskaniu niepodległości, odrzucali kompromisy i nastawiali się na walkę. • W drugim dziesięcioleciu XIX w. na ziemiach polskich młodzi twórcy z coraz większym zainteresowaniem zaczęli sięgać do prac czołowych przedstawicieli europejskiego romantyzmu. • Na podatny grunt trafiły szczególnie hasła wiary w siłę uczucia, przede wszystkim miłości, oraz intuicji i wyobraźni, którym hołdowali romantyczni twórcy - odrzucali oświeceniowy racjonalizm. • Szukali inspiracji w tym co odrębne i niepowtarzalne m.in. w kulturze ludowej i narodowej. Inspirowała ich także historia średniowiecznego rycerstwa ● Głosili kult wolności i buntowali się przeciw ówczesnemu porządkowi polityczno- społecznemu - wpływało to na aktywność europejskich rewolucjonistów • 1818-1830- spór klasyków z romantykami o za jego początek uznaje się rozprawy Kazimierza Brodzińskiego O klasyczności i romantyczności tudzież o duchu poezji polskiej (1818 r.) KULTURA POLSKA W PIERWSZEJ POŁOWIE XIX W. 3 ● • Koniec polskiego romantyzmu - wybuch powstania Styczniowego (22.01.1863) Główne ośrodki polskiego romantyzmu: Wilno i Warszawa, a po upadku powstania listopadowego i emigracji wielu ludzi - Paryż. ● o klasycy - odwoływali się do sztuki antycznej, hołdowali takie wartości jak racjonalność, umiar, harmonia, cenili uniwersalizm i kulturę starożytnych, o romantycy - dominacja uczuć, serce, miłość, walka za naród o Spór objął również architekturę, sztukę, filozofię, a nawet politykę czy obyczaje i postawy życiowe o Zakończył się wraz z wybuchem powstania listopadowego Początek polskiego romantyzmu - 1822 - opublikowanie Ballad i romansów Adama Mickiewicza ● Represje popowstaniowe ograniczyły rozwój kultury w Królestwie Polskim - rolę centrum kulturalnego zaczął w tym czasie pełnić ponownie Kraków Literatura: o Adam Mickiewicz - "Pan Tadeusz", "Dziady", "Konrad Wallenrod" ■ w trakcie studiów na Uniwersytecie Wileńskim należał do grona założycieli m.in. Towarzystwa Filomatów ▪ za udział w tajnych młodzieżowych organizacjach został aresztowany przez władze rosyjskie i zesłany do Rosji ■ 1829 r. - udał się na emigrację i to tam powstały jego największe dzieła o Juliusz Słowacki -"Kordian", "Lilla Weneda", "Balladyna" o Zygmunt Krasiński -"Nie-Boska komedia", "Irydion", "Przedświt" o Aleksander Fredro - "Śluby panieńskie", "Zemsta", "Damy i huzary" o Cyprian Kamil Norwid - "Fortepian Szopena”, “Bema pamięci żałobny rapsod", "Czarne kwiaty" 1. ROMANTYZM W KULTURZE • Idee romantyczne przeniknęły też do muzyki, sztuki i architektury • Eklektyzm - cecha charakterystyczna budowli w stylu romantycznym. Połączeniu wielu stylów m.in. gotyckiego, renesansowego czy barokowego Chętnie stosowano elementy z architektury orientalnej KULTURA POLSKA W PIERWSZEJ POŁOWIE XIX W. 4 • Rezydencje były otaczane przez parki o charakterze naturalnym, w których stawiano sztuczne ruiny np. "domki gotyckie" - miały budzić zadumę nad przeszłością . Z czasem przyjął się styl neogotycki (neogotyzm) - budowle w nim wznoszone przypominały te z czasów średniowiecza o przebudowany w latach 1845-1860 zamek w Kórniku Szczególnego wyrazu nabrało polskie malarstwo romantyczne o wątki narodowowyzwoleńcze o wiele obrazów przedstawiało sceny z powstania kościuszkowskiego czy kampanii napoleońskiej o Aleksander Orłowski o Piotr Michałowski "Somossiera" o Władysław Anycz -malarstwo historyczne "Dzieje Polski w 24 obrazach" o Artur Grottger ▪ uważany za jednego z głównych przedstawicieli polskiego romantyzmu w malarstwie ■ podejmował w swojej twórczości tematykę walki narodowowyzwoleńczej ▪ zasłynął dwoma cyklami rysunków z okresu powstania styczniowego: Polonia i Lituania • Wydźwięk patriotyczny miała również ówczesna muzyka o Fryderyk Chopin - na emigracji "polonezy", "mazurki" o Stanisław Moniuszko - twórca opery narodowej "Halka", "Straszny dwór" o Władysław Żeleński - opery "Konrad Wallenrod", "Stara baśń", "Goplana" • Kultura była narzędziem obrony przed wynarodowieniem • Literatura patriotyczna, poruszająca wątki związane z historią Polski, a także martyrologią Polaków, była postrzegana przez władze zaborcze jako wyjątkowo niebezpieczna o uważano, że służy do kształtowania nastrojów politycznych wśród polskiego społeczeństwa o po upadku powstania listopadowego została poddana pełnej cenzurze KULTURA POLSKA W PIERWSZEJ POŁOWIE XIX W. 5 o na liście pisarzy zabronionych: Mickiewicz, Słowacki, Krasiński, Maurycy Mochnacki o cenzorzy nie dopuszczali do druku tekstów, w których były zawarte słowa klucze: lud, ojczyzna, tyran, Polak, patriota, wolność czy demokracja o zwracano uwagę na nastrój utworu i zawarte w nim aluzje 1. ARCHITEKTURA KLASYCYSTYCZNA Drugi okres rozwoju polskiej architektury klasycystycznej - 1795-1815 • Trudna sytuacja polityczna i brak państwowego mecenatu artystycznego -> rozwijało się jedynie budownictwo na prowincji ● • W okresie trzecim - 1815-1830 przy wsparciu władz Królestwa Polskiego oraz arystokracji -> powstają liczne budowle miejsce: kościoły, urzędy, domy handlowe, kamienice • Przebudowie uległa Warszawa - zburzono mury obronne i baszty Wykształcił się wówczas nurt zwany neoklasyczną szkołą warszawską - Antoni Corazzi o Teatr Narodowy, Pałac Staszica, gmach Komisji Przychodów i Skarbu • Jakub Kubicki Chrystian Piotr Aigner • Antoni Brodowski - malarstwo klasycystyczne 1. KULTURA POLSKA NA EMIGRACJI • Ośrodek - Paryż • 1832 - powołano w Paryżu Towarzystwo Literackie Polskie - Czartoryski • lata 50 XIX w. - przekształciło się w Towarzystwo Historyczno-Literackie • 1839 - utworzenie w Paryżu Biblioteki Polskiej • 1832 - utworzenie Towarzystwa Naukowej Pomocy - Czartoryski KULTURA POLSKA W PIERWSZEJ POŁOWIE XIX W. 6