Nowe ideologie

W I połowie XIX wieku zyskały na znaczeniu: ideologia liberalna, konserwatywna i socjalistyczna. Zmiany polityczne i ekonomiczne zachodzące w Europie w XVIII i na początku XIX w. miały wpływ na ukształtowanie się nowych idei. Epoka oświecenia i Wielka Rewolucja Francuska zmieniły pogląd na temat człowieka i ustroju politycznego. Głoszono hasła wolnościowe i postulowano m.in. zniesienie systemu feudalnego oraz wprowadzenie trójpodziału władzy. Rewolucja przemysłowa przyczyniła się do powstania nowej struktury społecznej. Liczną grupą stał się proletariat (robotnicy), który domagał się poprawy swojego losu.

Liberalizm

Liberalizm wyrósł z idei oświeceniowych. Jednym z twórców podstaw liberalizmu był angielski filozof John Locke. W swoich poglądach odwoływał się do nienaruszalności podstawowych praw człowieka i doktryny umowy społecznej. Duży wpływ na dalszy rozwój myśli politycznej miał Karol Monteskiusz - autor koncepcji trójpodziału władzy. Od XVIII w. na znaczeniu w Europie zyskiwała teoria liberalizmu gospodarczego. W XIX w. znaczącym przedstawicielem liberalizmu był Anglik John Stuart Mill. W swoich poglądach odwoływał się do utylitaryzmu. W czasie rewolucji przemysłowej myśl liberalna była popularna zwłaszcza wśród bogatego mieszczaństwa, czyli burżuazji.

Cechy liberalizmu:

• wolność wyznania i sumienia,
• równość wszystkich wobec prawa,
• swobodny rozwój człowieka,
• rozdział państwa od Kościoła,
• swoboda gospodarcza,
• nienaruszalność własności prywatnej,
• ograniczona rola państwa.

Konserwatyzm

Konserwatyzm powstał w opozycji do rewolucji francuskiej. Konserwatystami były głównie osoby wywodzące się z arystokracji i szlachty. Dążyły one do przywrócenia lub utrzymania starego porządku. Znanymi przedstawicielami idei konserwatywnej byli m.in. Edmund Burke, Joseph de Maistre i François Chateaubriand. Cechy konserwatyzmu:

• przywiązanie do tradycyjnych wartości (rodzina, religia, ojczyzna),
• podział społeczny,
• wolny rynek,
• ingerencja państwa w gospodarkę,
• nienaruszalność własności prywatnej,
• scentralizowane państwo o ustroju monarchicznym,
• władza dla wąskiej grupy społecznej.

Socjalizm utopijny

Socjalizm utopijny powstał w XIX w. pod wpływem wykształcenia się nowej grupy społecznej - klasy robotniczej. Sytuacja robotników w XIX w. była niekorzystna. Pracowali wiele godzin w złych warunkach i niewiele zarabiali. Początkowo ruch robotniczy najbardziej rozwijał się w Wielkiej Brytanii. Trudne położenie robotników starali się poprawić niektórzy członkowie elity (przedsiębiorcy, inteligencja). Pragnęli stworzyć społeczeństwo oparte na sprawiedliwości i równości - stąd powstał socjalizm utopijny.

Początki komunizmu

Twórcami ideologii komunistycznej byli niemieccy filozofowie Karol Marks i Fryderyk Engels, którzy przedstawili swoje poglądy w wydanym w 1848 r. Manifeście komunistycznym. Cechy komunizmu:

• przeprowadzenie rewolucji robotniczej,
• obalenie kapitalizmu,
• zniesienie własności prywatnej,
• upaństwowienie wszystkich gałęzi gospodarki,
• bezklasowe społeczeństwo,
• rządy proletariatu.

Podsumowanie

Nowe idee polityczne w XIX wieku, takie jak liberalizm, konserwatyzm, socjalizm i komunizm, miały duży wpływ na kształtowanie się ustrojów politycznych w Europie. Każda z tych ideologii miała swoje charakterystyczne cechy i reprezentantów, którzy przyczynili się do rozwoju myśli politycznej. Obecnie te ideologie nadal są obecne w polityce i stanowią podstawę różnych systemów politycznych.