Kształtowanie się obozów politycznych
Po okresie patriotycznych manifestacji coraz bardziej widoczne stały się podziały w polskim społeczeństwie. W październiku 1861 roku "czerwoni" powołali Komitet Miejski pod przywództwem Ignacego Chmieleńskiego. Zawiązano także sprzysiężenie w armii carskiej, którym kierowali Zygmunt Sierakowski, Jarosław Dąbrowski i Wasilij Kadinskij.
W grudniu 1861 "biali" utworzyli Dyrekcję Krajową, do której należeli Kronenberg, Jurgens i Karol Majewski. Władze carskie zdecydowały się na pewne ustępstwa - arcybiskupem warszawskim został Zygmunt Szczęsny Feliński, a namiestnikiem Królestwa brat cara, wielki książę Konstanty Mikołajewicz.
Aleksander Wielopolski, mianowany naczelnikiem rządu cywilnego, wprowadził w 1862 roku trzy ważne ukazy carskie:
- Oczynszowanie chłopów
- Równouprawnienie Żydów
- Reforma edukacji (tworzenie szkół elementarnych i średnich oraz Szkoły Głównej)
💡 Reformy Wielopolskiego, choć miały na celu polonizację administracji, nie zatrzymały dążeń niepodległościowych - zwłaszcza gdy car odmówił nadania Królestwu konstytucji.
Przywódcy "czerwonych" utworzyli Komitet Centralny Narodowy, którego celem było przygotowanie powstania. Po nieudanych próbach zamachu na wielkiego księcia Konstantego i Wielopolskiego, ten ostatni ogłosił 6 października 1862 roku brankę (przymusowy pobór do wojska), co stało się bezpośrednią przyczyną wybuchu powstania styczniowego.