Satyra i krytyka społeczna w literaturze Oświecenia
Satyra była jednym z najpopularniejszych gatunków epoki. Jej celem było ośmieszanie wad ludzkich przy pomocy komizmu i ironii. Łączyła w sobie elementy epiki, liryki i dramatu, by skutecznie krytykować negatywne zjawiska społeczne.
Przykładem jest utwór "Do Króla", który krytykuje szlachtę polską, jednocześnie chwaląc króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Autor stosuje liczne środki stylistyczne: apostrofy, pytania retoryczne i wyliczenia, by wykazać bezsensowność zarzutów wobec monarchy. Satyra obnażała wady szlachty: egoizm, stereotypowe myślenie, zawiść i głupotę.
Innym przykładem jest "Pijaństwo", które przedstawia rozmowę dwóch szlachciców - pijącego i trzeźwego. Utwór wykorzystuje elementy komizmu: karykaturę postaci, kontrast i dialogi pozbawione logiki. Krytykuje szlacheckie wady: pijaństwo, źle rozumianą gościnność i kłótliwość.
Ciekawostka! Ignacy Krasicki, mistrz satyry, kierował się zasadą, że "śmiech niekiedy może być nauką, kiedy się z przywar, nie z osób natrząsa" - nie krytykował konkretnych osób, lecz negatywne zjawiska społeczne.