Powstanie Listopadowe - przyczyny, przebieg i skutki
Wszystko zaczęło się od systematycznego łamania praw konstytucyjnych przez Rosję. W 1819 roku car Aleksander I wprowadził cenzurę prewencyjną, a w 1821 zakazał zgromadzeń i działalności masonerii. To właśnie te działania, wraz z koronacją znienawidzonego Mikołaja I w 1829 roku, stały się iskrą zapalną.
Decydujący moment nadszedł 29 listopada 1830 roku, kiedy grupa młodych spiskowców pod wodzą Piotra Wysockiego zaatakowała Belweder. Celem było pojmanie lub zabicie księcia Konstantego, co się nie powiodło. Spiskowcom udało się jednak, przy wsparciu warszawskiego ludu, przejąć Arsenał z zapasami broni i opanować miasto.
Przebieg powstania był pełen dramatycznych zwrotów akcji. Po objęciu dyktatury przez generała Józefa Chłopickiego w grudniu 1830, sejm w styczniu 1831 roku dokonał detronizacji Mikołaja I. Kluczowe bitwy rozegrały się pod Grochowem (25 lutego), Iganiami i Ostrołęką. Dowództwo polskie kilkakrotnie zmieniało się, przechodząc w ręce generałów Radziwiłła, Skrzyneckiego i Dembińskiego, co nie sprzyjało spójności działań.
Warto zapamiętać! Mimo początkowych sukcesów, powstanie zakończyło się klęską - 8 września 1831 roku Warszawa skapitulowała przed wojskami rosyjskimi dowodzonymi przez Iwana Paskiewicza.
Skutki powstania były druzgocące. Królestwo Polskie straciło autonomię, wprowadzono rusyfikację administracji, województwa zamieniono na gubernie, a w Warszawie wybudowano Cytadelę Aleksandrowską jako symbol rosyjskiej dominacji. Rozpoczął się trudny okres zwany "nocą paskiewiczowską", naznaczony represjami i zsyłkami na Syberię.