Powstanie styczniowe 1863-1864
Dlaczego wybuchło powstanie? Głównym powodem była branka - przymusowy pobór Polaków do armii rosyjskiej, który miał osłabić polskie dążenia niepodległościowe. W tym czasie powstały też dwa główne stronnictwa polityczne: "czerwoni", którzy chcieli natychmiast walczyć, oraz "biali", którzy woleli najpierw znaleźć sojuszników.
Sytuację podgrzał Tymczasowy Rząd Narodowy, który wydał manifest wzywający do walki oraz dekret o uwłaszczeniu chłopów. Dodatkowo Rosja była osłabiona przez przegraną wojnę krymską, co wydawało się dobrym momentem na powstanie.
Jak przebiegało powstanie? W nocy z 22 na 23 stycznia 1863 roku polskie oddziały zaatakowały rosyjskie garnizony. Niestety, żaden z ataków nie zakończył się pełnym sukcesem. Z powodu przewagi militarnej Rosjan powstanie szybko przybrało charakter wojny partyzanckiej.
💡 Pamiętaj: Powstanie styczniowe trwało prawie dwa lata i było jednym z najdłuższych polskich zrywów niepodległościowych!
Kierujący powstaniem Rząd Narodowy stworzył tajne państwo polskie z własną administracją. Jesienią 1863 roku dyktatorem powstania został Romuald Traugutt, który próbował zorganizować bardziej skuteczny opór.
Dlaczego powstanie upadło? Przełomowym momentem był marzec 1864 roku, kiedy władze carskie ogłosiły uwłaszczenie chłopów w Królestwie Kongresowym. Ludność wiejska straciła wtedy motywację do wspierania powstańców. W kwietniu 1864 roku Rosjanie aresztowali i publicznie powiesili Traugutta, co oznaczało koniec tajnego państwa. Jesienią 1864 roku rozbito ostatni oddział pod dowództwem księcia Stanisława Brzóski.
Jakie były skutki powstania? Represje były brutalne - wielu powstańców zostało straconych lub zesłanych na Syberię. Tysiące Polaków musiały udać się na emigrację. Rosja zlikwidowała Królestwo Polskie, zastępując je "krajem nadwiślańskim", zamknęła ponad 100 klasztorów i skonfiskowała majątki ziemskie polskiej szlachty.