Wybuch i przebieg powstania styczniowego
W czerwcu 1862 roku car powołał Rząd Cywilny z Aleksandrem Wielopolskim na czele. Wprowadził on szereg reform, m.in. równouprawnienie Żydów, reformę oświaty i utworzenie samorządu miejskiego. Czerwoni uznali go jednak za zdrajcę i kontynuowali przygotowania do powstania.
Decydującym momentem była branka - przymusowy pobór Polaków do carskiej armii, zarządzony przez Wielopolskiego. W odpowiedzi, 22 stycznia 1863 roku, Komitet Centralny Narodowy przekształcił się w Tymczasowy Rząd Narodowy i wezwał Polaków do walki.
Powstanie przybrało formę wojny partyzanckiej. Oddziały powstańcze, zwane "partiami", nie były liczne, ale zadawały Rosjanom dotkliwe straty. Szczyt powodzenia powstanie osiągnęło latem 1863 roku, gdy z ziem zaboru pruskiego i austriackiego przybywali ochotnicy i dostarczano broń. Elitarną jednostką piechoty powstańczej byli słynni żuawi śmierci.
🔍 Czy wiesz? Państwo powstańcze miało rozbudowane struktury - własną pocztę, służbę dyplomatyczną, a nawet trybunały rewolucyjne wydające wyroki na szpiegów i zdrajców.
Na arenie międzynarodowej powstanie nie uzyskało realnej pomocy. Francja, Wielka Brytania i Austria wysłały do Rosji noty dyplomatyczne, ale nie podjęły konkretnych działań. Do powstania przyłączyli się natomiast ochotnicy z Czech, Węgier, Francji, Włoch, a nawet z Rosji, Białorusi i Ukrainy, co pokazuje, jak ważna była dla wielu walka o wolność.