Sytuacja po powstaniu i nowe nurty polityczne
Po upadku powstania nasiliły się procesy rusyfikacji (przymusowego narzucania języka i kultury rosyjskiej) oraz germanizacji na ziemiach zaboru pruskiego. Władze carskie skonfiskowały majątki uczestników powstania, zlikwidowały autonomię Królestwa Polskiego i wprowadziły surowe represje wobec szlachty i Kościoła.
W odpowiedzi na trudną sytuację narodową i społeczną, pod koniec XIX wieku rozwinęły się trzy główne nurty polityczne. Ruch socjalistyczny (z Polską Partią Socjalistyczną na czele) walczył o niepodległość i prawa robotników. Ruch narodowy Romana Dmowskiego dążył do autonomii narodowej i modernizacji społeczeństwa. Z kolei ruch ludowy koncentrował się na poprawie sytuacji chłopów i reformie rolnej.
Rewolucja 1905 roku na ziemiach polskich była ważnym wydarzeniem, podczas którego robotnicy strajkowali, żądając lepszych warunków pracy i swobód politycznych. Mimo krwawego stłumienia protestów (jak powstanie łódzkie), rewolucja przyniosła pewne reformy, w tym ograniczenie cenzury.
Ciekawostka! Choć rewolucja 1905 roku nie zakończyła się sukcesem, znacząco wzmocniła świadomość narodową i klasową Polaków, przygotowując grunt pod przyszłą walkę o niepodległość.