Alternatywny zapis:

inteligencja, mieszczaństwo i duchowieństwo, podzieliło się na dwa obozy. byli bardziej umiarkowani na ich czele stali m.in. Leopold Kronenberg, Andrzej Zamoyski, Edward Jurgens, Agaton Giller, Karol Majewski sprzeciwiali się generalnemu uwłaszczeniu bez odszkodowań w ich opinii powstanie miało być wyłącznie demonstracją militarną, która powinna nakłonić Francję i Wielką Brytanię do interwencji po stronie Polaków nie wierzyli, że można samodzielnie pokonać potężną Rosję wiele osób o takich poglądach było wcześniej skupionych w Towarzystwie Rolniczym byli bardziej radykalni ważna rolę wśród nich odgrywali m.in. Bronisław Szwarce, Narcyz Jankowski, Apollo Korzeniowski ✦ opowiadali się za wciągnięciem do walki z zaborcą chłopów, pozostających dotąd na marginesie życia politycznego ✦ w ich planach do odzyskania niepodległości miał doprowadzić ogólnonarodowy zryw, w którym istotną rolę powinna odgrywać - przekonana sprawy narodowej - ludność wiejska. W tym celu należało przeprowadzić uwłaszczenie bez odszkodowań dla dotychczasowych właścicieli ✦ w 1862 r. powołali do życia tajny Komitet Centralny Narodowy - miał koordynować przygotowania do walki powstańczej. Przygotował też program Organizacji Narodowej, obejmujący najważniejsze aspekty funkcjonowania społeczeństwa przed powstaniem i po jego wybuchu ich przywódcy rozpoczęli współpracę z polskimi spiskowcami, służącymi jako oficerowie w wojsku carskim - Jarosławem Dąbrowskim i Zygmuntem Sierakowskim ✦ nawiązali kontakty z rosyjskimi rewolucjonistami z organizacji Ziemla i Wola DZIAŁALNOŚĆ ALEKSANDRA WIELOPOLSKIEGO Żywił podobne obawy jak "biali". Należał do przeciwników wystąpienia zbrojnego, uważał je za bezcelowe, pozbawione szans na sukces. Jego zdaniem powstanie naraziłoby Polaków na represje ze strony Rosji i mogło przerodzić się w chłopskie bunty, podobne do rabacji galicyjskiej. Jednocześnie widział konieczność przeprowadzenia w Kongresówce umiarkowanych reform. Gotów był na kompromis za cenę choćby częściowych ustępstw caratu. Postawa ta spotkała się z uznaniem cara, który mianował Wielopolskiego najpierw szefem Komisji Wyznań i Oświecenia Publicznego, a potem szefem rządu cywilnego w Królestwie Polskim. W społeczeństwie polskim nie cieszył się jednak zaufaniem i był zawzięcie zwalczany przez obóz "czerwonych". 41 W ramach reform podjętych w Kongresówce z jego inicjatywy: → spolonizowano administrację i szkolnictwo → otwarto ponownie zamknięty po powstaniu listopadowym Uniwersytet Warszawski, który zaczął działać pod nazwą Szkoły Głównej → zrównano Żydów pod względem prawnym z pozostałymi mieszkańcami → doprowadził też do wydania ukazu o oczynszowaniu chłopów w dobrach prawnych Zmiany te nie zadowoliły jednak polskiej opinii publicznej WYBUCH POWSTANIA Wielopolski zdając sobie sprawę z postępujących przygotowań do powstania namówił władze rosyjskie, by przeprowadziły brankę; czyli pobór do wojska. Powołanie do odbycia kilkunastoletniej służby miały otrzymać osoby znane ze swej patriotycznej postawy. Realizacja tego zamiaru.poważnie ograniczyłaby szanse planowanego zrywu, ponieważ pozbawiłaby przyszłe oddziały powstańcze najlepszych kadr. Wieść o brance przyspieszyła wybuch powstania. W styczniu 1863 r. młodzież zagrożona powołaniem do wojska zbiegła do lasów. Komitet Centralny przekształcił się w Tymczasowy Rząd Narodowy, a kilka miesięcy później w Rząd Narodowy. W manifeście z 22 stycznia, 1863 r. Rząd. wezwał Polaków do walki z zaborcą. Równocześnie ogłosił.dekret uwłaszczeniowy (dawał chłopom na własność wszystkie użytkowane przez nich grunty, byli właściciele mieli otrzymać odszkodowania od niepodległego państwa, a bezrolnym chłopom obiecano nadanie ziem z dóbr państwowych, pod warunkiem, że wezmą udział w powstaniu). Prowadzenie działań wojennych wymagało silnego przywództwa, dlatego władzę miał jednostkowo objąć dyktator, którym został Ludwik Mierosławski, zwany "czerwonym generałem" - jego dyktatura i przywództwo trwały tylko tydzień, ponieważ zbiegł do Francji po klęsce w bitwie pod Krzywosiądzem. W marcu dyktatorem został Marian Langiewicz, który również bardzo krótko sprawował tę funkcję - został zatrzymany przez Austriaków przy próbie przejścia granicy. WOJNA PARTYZANCKA I PAŃSTWO PODZIEMNE Podczas wielomiesięcznych zmagań z wojskiem carskim Polacy prowadzili walki o charakterze partyzanckim, co było spowodowane brakiem regularnego wojska, a także odpowiedniego uzbrojenia. Było to niekorzystne dla powstańców. Polskim oddziałom nie udało się wyzwolić i utrzymać na dłużej żadnego obszaru, gdzie mogłyby ujawnić się konspiracyjne władze powstańcze. Rząd Narodowy działał z ukrycia w Warszawie. Podczas powstania istniało całe państwo podziemne • rząd podzielony był na ministerstwa (nakładał i ściągał tzw. podatek narodowy, miał do swej dyspozycji policję oraz wymiar sprawiedliwości) • wydawano podziemną prasę • wysyłano na Zachód misje dyplomatyczne . działała podziemna administracja i poczta • sprowadzano broń z zagranicy • organizowano aprowizację dla oddziałów wojskowych → W samej Warszawie nie doszło do walk - władze powstańcze obawiały się bombardowania miast z pobliskiej Cytadeli. Powstanie objęło terený Królestwa Polskiego i ziem zabranych. → Większe bitwy stoczono w pierwszych tygodniach powstania m.in. pod Węgrowem, Siemiatyczami, Opatowem i Miechowem. Nie udał się plan opanowania twierdzy w Modlinie przy pomocy rewolucjonistów rosyjskich - brakowało broni. Zebrane oddziały zwane "partiami powstańczymi " zwykle już po kilku dniach były rozbijane przez Rosjan. → Powstanie miało charakter szlachecki - chłopi (poza Lubelszczyzną i Podlasiem) trzymali się z dala od prowadzonych walk, przekonani, że powstanie ich nie dotyczy. → Powstanie nie uzyskało też pomocy z zagranicy. Nie spełniły się nadzieje "białych" - Francja i Wielka Brytania ograniczyły się do wysłania kilku depesz protestacyjnych. → W powstaniu uczestniczyli też Polacy z zaboru pruskiego i austriackiego. → Wojska rosyjskie w Królestwie Polskim liczyły 300 tys. żołnierzy, natomiast powstańcy jednorazowo mieli w polu nie więcej niż 30 tys. ludzi. → Wojskami carskimi dowodził Teodor Berg → Powstanie zwalczano brutalnymi środkami - palono dwory należące do ziemian podejrzanych o sprzyjanie powstańcom, sądy polowe działały bezwzględnie, wydając wyroki śmierci i konfiskując majątki, na ludność nakładano kontrybucję → Szczególnie brutalnie potraktowano Litwę - tamtejszy generał-gubernator Michaił Murawjow nakazywał zbiorowe egzekucję. SCHYŁEK POWSTANIA Wczesną jesienią 1863 r., gdy okazało się, że oczekiwana pomoc z Zachodu nie nadejdzie, powstanie zaczęło wygasać. W październiku 1863 r. dyktatorem został Romuald Traugutt, który chciał przedłużyć powstanie do wiosny 1864 r., aby rozpocząć nowy etap walk przy udziale chłopów. W tym celu nakazał wcielenie w życie uwłaszczenia. Próby pozyskania chłopów. zakończyły się niepowodzeniem. W marcu 1864 r. car wydał dekret uwłaszczeniowy dla Kongresówki.Chłopi otrzymywali uprawianą ziemię bez odszkodowań dla dawnych właścicieli. Dzięki temu władze carskie zapewniły sobie lojalność chłopów. Car jawił się im jako dobrodziej i obrońca przed szlachtą. W kwietniu 1864 r. aresztowano Traugutta, który po procesie został powieszony w pobliżu Cytadeli warszawskiej. Powstanie styczniowe zakończyło się klęską. Józef Hauke-Bosak DOWÓDCY Świętokrzyskie Dionizy Czachowski Świętokrzyskie, Sandomierskie ks. Stanisław Brzóska Podlasie 00-0-0-9 Marian Langiewicz Sandomierskie Zygmunt Sierakowski Litwa good Zygmunt Padlewski Mazowsze płockie żałoba narodowa Jednym ze sposobów demonstrowania uczuć patriotycznych było noszenie przez kobiety żałoby oraz akcentowanie w ubiorze. elementów narodowych PAMIATKI ZALOBY NARODOWEJ 27-284-10306 1000000+ Romuald Traugutt Orzeł Biały (bez korony, ale z krzyżem i mieczem w szponach), jako godło Polski Generał, ostatni dyktator powstania Styczniowego Pieczęć Rządu Narodowego z 1863 r. NARODOWY RÓWNOŚĆ WOLL RZĄD AVA WOLNOŚC ន REPODLEGŁOŚC Zamknięta "korona jagiellońska" wieńcząca herb Pogoń, jako godło Litwy Michał Archanioł, jako godło Rusi