Przyczyny Powstania Warszawskiego
Latem 1944 roku sytuacja polityczna Polski stawała się coraz bardziej napięta. 21 lipca 1944 r. Krajowa Rada Narodowa utworzyła w ZSRR Armię Polską i partyzancką Armię Ludową. Trzy dni później, 24 lipca, powstał w Moskwie Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN) - organ całkowicie podporządkowany Stalinowi.
22 lipca 1944 r. ogłoszono w Moskwie Manifest PKWN, który ustanawiał komunistyczną władzę z siedzibą najpierw w Chełmie, a następnie w Lublinie. Stalin dążył do przejęcia kontroli nad Polską, a polscy komuniści szybko rozbudowywali swój aparat władzy w tzw. Polsce lubelskiej.
Decyzja o wybuchu powstania zapadła po tym, jak 31 lipca gen. Tadeusz Komorowski ps. Bór otrzymał fałszywy meldunek o pojawieniu się oddziałów Armii Czerwonej na Pradze. W tej sytuacji 1 sierpnia 1944 roku rozpoczęło się Powstanie Warszawskie.
Warto wiedzieć! PKWN został przekształcony 31 grudnia 1944 r. w Rząd Tymczasowy, na czele którego stanął Edward Osóbka-Morawski. Był to kolejny krok w przejmowaniu władzy przez komunistów w Polsce.
Przebieg walk powstańczych
Początkowy etap powstania przyniósł powstańcom pewne sukcesy. Udało im się opanować znaczną część miasta, a komunikacja między poszczególnymi dzielnicami odbywała się poprzez kanały miejskie. Największym bastionem oporu stało się Śródmieście, które broniło się najdłużej.
Hitler, wściekły wybuchem powstania, wydał rozkaz całkowitego zniszczenia Warszawy. Do tłumienia powstania skierowano specjalne bataliony SS dowodzone przez Oskara Dirlewangera, które składały się z kryminalistów. Wspierane przez oddziały Rosyjskiej Wyzwoleńczej Armii Narodowej (RONA), dokonywały masowych mordów na ludności cywilnej.
Stalin celowo wstrzymał ofensywę Armii Czerwonej, chcąc aby walki trwały jak najdłużej i wykrwawiły polskie podziemie niepodległościowe. Próba pomocy ze strony polskich oddziałów w Armii Czerwonej zakończyła się klęską.
Upadek powstania i konsekwencje
2 października 1944 r. podpisano akt kapitulacji powstania. Skutki były dramatyczne - ogromne straty ludności cywilnej, masowe wysiedlenia i branie do niewoli ocalałych mieszkańców. Warszawa została metodycznie zniszczona przez Niemców.
Z zachodnich aliantów tylko Wielka Brytania próbowała pomóc powstańcom, przeprowadzając zrzuty zaopatrzenia. Niestety, ponosiła przy tym duże straty, gdyż samoloty były zestrzeliwane, a zrzucane zapasy często przechwytywali Niemcy. Z tego powodu loty pomocowe zostały zawieszone.
12 stycznia 1945 roku ruszyła sowiecka ofensywa, która przełamała niemiecką obronę na linii Wisły. 17 stycznia 1945 r. 1 Armia Wojska Polskiego wkroczyła do zrujnowanej Warszawy. Do końca stycznia zajęto pozostałą część ziem polskich oraz Prusy Wschodnie. 27 stycznia 1945 roku Armia Czerwona wyzwoliła obóz Auschwitz-Birkenau.