Utylitaryzm i stosunek do powstania styczniowego
Utylitaryzm wprowadził nową zasadę wartościowania ludzi. Liczyła się nie pozycja społeczna czy szlachetne urodzenie, ale użyteczność dla społeczeństwa. Pozytywiści cenili produktywność i pracę, która przynosiła korzyści zarówno jednostce, jak i całej wspólnocie.
Powstanie styczniowe (1863-1864) stało się punktem zwrotnym dla całego pokolenia. Klęska powstania pokazała pozytywistom, że romantyczne marzenia o walkach zbrojnych to ślepa uliczka. Choć wielu z nich brało udział w powstaniu, później uznali je za błąd - traumatyczne doświadczenie, które trzeba było przemyśleć.
Zamiast walki orężnej pozytywiści postulowali pracę organiczną i pracę u podstaw - stopniowe budowanie siły narodu przez edukację, rozwój gospodarczy i kulturę. Szanowali męstwo powstańców, ale uważali, że do niepodległości trzeba się najpierw solidnie przygotować.
Przedstawiciele pozytywizmu to wielkie nazwiska polskiej literatury i sztuki. Eliza Orzeszkowa napisała "Nad Niemnem", Bolesław Prus stworzył "Lalkę", a Henryk Sienkiewicz - słynną trylogię. W malarstwie wyróżniali się Aleksander Gierymski i Józef Chełmoński, którzy pokazywali prawdziwe życie zwykłych ludzi.
💡 Ważne: Pozytywiści nie odrzucili patriotyzmu - zmienili tylko sposób jego wyrażania z walki na pracę dla ojczyzny.