Powstanie listopadowe i jego konsekwencje
Mikołaj I, który przejął tron po Aleksandrze I, otwarcie prześladował Polaków i łamał konstytucję. W Szkole Podchorążych Piechoty powstało sprzysiężenie pod dowództwem podporucznika Piotra Wysockiego, które współpracowało z cywilami jak Joachim Lelewel i Maurycy Mochnacki.
29 listopada 1830 roku spiskowcy zaatakowali Belweder, próbując schwytać Księcia Konstantego. Mimo że mu się to nie udało, następnego dnia Warszawa była wolna. Gen. Józef Chłopicki został dyktatorem, ale nie wierzył w sukces powstania.
Najważniejsze bitwy to: Stoczek (zwycięstwo polskie), Grochów (bitwa nierozstrzygnięta) i Ostrołęka (klęska polska). Po przegranej pod Ostrołęką morale spadło, a we wrześniu 1831 roku Rosjanie zdobyli Warszawę pod dowództwem feldmarszałka Iwana Paskiewicza.
Car wprowadził Statut Organiczny (1832) zamiast konstytucji i rozpoczął "noc paskiewiczowską". Zamknięto Uniwersytet Warszawski, wprowadzono cenzurę, rosyjski kodeks karny i walutę. Tysiące powstańców zostało zesłanych na Syberię lub zmuszonych do emigracji.
Ciekawostka: Społeczeństwa zachodu kibicowały Polakom i tworzyły oddziały ochotnicze, ale rządy pozostały obojętne. Tylko Prusy oferowały Rosji pomoc w tłumieniu powstania.