Cierpienie jako fundament polskiej tożsamości
Historia syna Pani Rollison oraz losy Cichowskiego to kolejne przykłady martyrologii młodzieży polskiej. Cichowski, niegdyś wesoły młodzieniec, po torturach zadanych przez carskich oprawców nigdy nie odzyskał równowagi psychicznej - bał się wszystkiego i wszystkich.
Wzburzenie więźniów po wysłuchaniu tych historii przeradza się w gniew, którego wyrazem staje się "śpiew zemsty" intonowany przez Konrada. Jest to nie tylko forma uzewnętrznienia uczuć bohatera, ale także wszystkich współtowarzyszy niedoli, zagrzewająca ich do walki.
Mickiewicz tworzy koncepcję narodu umęczonego z dwóch głównych powodów. Po pierwsze, by przedstawić ideę mesjanizmu - cierpienie ma sens, jest etapem prowadzącym do odkupienia. Po drugie, by wytłumaczyć kolejne niepowodzenia Polaków w walce o niepodległość. Taka wizja martyrologii młodzieży polskiej w "Dziadach cz. 3" dawała narodowi nadzieję na przyszłe odrodzenie się niepodległego państwa.
Ciekawostka! "Dziady cz. 3" są nie tylko literackim obrazem cierpienia, ale także dokumentem historycznym ukazującym rzeczywiste wydarzenia i autentyczne postaci z okresu prześladowań młodzieży wileńskiej.