"Upiór" i świat duchów
Dramat poprzedza wiersz "Upiór", który wprowadza postać samobójcy błąkającego się między światami. Ten nieszczęśnik odebrał sobie życie z powodu nieszczęśliwej miłości i teraz raz w roku opuszcza grób, szukając ukochanej. Jego historia zapowiada pojawienie się tajemniczego Widma w finale dramatu.
Główną część utworu stanowi obrzęd dziadów prowadzony przez Guślarza. Mieszkańcy wsi zbierają się w kaplicy, by pomóc duchom w osiągnięciu zbawienia i wyciągnąć naukę z ich losów. Najpierw pojawiają się duchy lekkie - Józio i Rózia, którym ziarna gorczycy otworzą drogę do nieba.
Następnie przychodzi duch ciężki - okrutny dziedzic skazany na wieczne męki. Jego historii towarzyszą obrazy brutalnej kary - żarłoczne ptaki (dusze skrzywdzonych poddanych) nie pozwalają mu jeść ani pić. Jest to przykład, że każda wina musi być ukarana, nawet po śmierci.
💡 Zwróć uwagę na symbolikę kary dla złego pana - to właśnie ci, których skrzywdził za życia, teraz stają się narzędziem jego wiecznej męki.
Trzecim duchem jest pasterka Zosia, która za życia odrzucała miłość chłopców. Teraz unosi się między niebem a ziemią, cierpiąc z powodu samotności i niespełnionej miłości. Jej los pokazuje, że zamknięcie się na miłość również jest grzechem.
Obrzęd kończy się nieoczekiwanym pojawieniem się tajemniczego widma z krwawiącym sercem. Guślarz nie potrafi go przepędzić, a duch podąża za jedną z uczestniczek obrzędu - pasterką w żałobie. Ta scena wprowadza tajemnicę, która znajdzie rozwinięcie w kolejnych częściach dramatu.