Postacie i kluczowe idee w dramacie
Konrad to główny bohater dramatu, który przechodzi przemianę od skupienia na sobie do poświęcenia dla ojczyzny. Jest buntownikiem przeciw Bogu, ale jednocześnie człowiekiem szlachetnym, gotowym oddać wszystko za wolność Polski.
Ksiądz Piotr stanowi przeciwwagę dla Konrada - pełen pokory i miłości do Boga, ratuje duszę bohatera podczas egzorcyzmów. W swoim widzeniu przepowiada przyjście tajemniczego wybawiciela narodu o imieniu "czterdzieści cztery", który ma zbawić Polskę.
Mickiewicz wprowadza w dramacie ideę mesjanizmu - przekonania o szczególnej roli Polski w dziejach świata. Według tej koncepcji cierpienie Polaków jest ofiarą, dzięki której cała ludzkość uwolni się od tyranii. Naród polski ma stać się pośrednikiem między Bogiem a ludzkością.
W postawie Konrada widać również prometeizm - całkowite poświęcenie własnego życia dla dobra ludzkości. To nawiązanie do mitycznego Prometeusza, który cierpiał za to, że dał ludziom ogień. W podobny sposób Konrad jest gotów cierpieć dla wyższej idei wolności.
💡 Ciekawostka: Salon warszawski (scena VII) i porównanie narodu polskiego do lawy przez Wysockiego to jedna z najbardziej znanych metafor polskiej literatury. Lawa na powierzchni zimna i twarda, ale wewnątrz gorąca - tak jak pozornie uległy naród polski, który wewnątrz zachował żar patriotyzmu.