Struktura i czas akcji dramatu
"Dziady cz. II" rozgrywają się w przycmentarnej kaplicy podczas nocy poprzedzającej dzień zaduszny. Dzieło to ma typową strukturę dramatu - składa się z tekstu głównego (dialogi i monologi) oraz didaskaliów, które informują o zachowaniu bohaterów, scenografii czy sposobie wypowiadania kwestii.
Problematyka utworu ma charakter moralny i dotyczy winy oraz kary. Mickiewicz pokazuje, że cierpiącym duszom należy pomóc w osiągnięciu zbawienia, a żyjący powinni wyciągnąć naukę z ich historii. Ważnym przesłaniem jest to, by w życiu czynić dobro, okazywać współczucie i poświęcać się dla innych.
W dziele pojawiają się różnorodne motywy - cierpienia, śmierci, miłości czy gromady wieśniaków. Ciekawym elementem jest też ukształtowanie części obrzędu na wzór greckiego chóru, co stanowi nawiązanie do tradycji antycznej.
Ciekawostka! Duchy przybywają na obrzęd dziadów, by ostrzec żywych przed błędami, jakie same popełniły. Ich przesłanie jest jasne - to, czego nie doceniamy w życiu, będzie dla nas niedostępne po śmierci!
Pierwszym przywołanym duchem jest Józio, tzw. duch lekki. Został przywołany za pomocą zapalenia kądzieli. Jego winą było beztroskie życie pełne radości, za co teraz nie może dostać się do nieba i przeżywa smutek oraz trwogę. W darze otrzymuje dwa ziarenka gorczycy i przestrzega: "Bo słuchajcie i znajdziecie tu przestrogę, ile znaków! kto nie doznał goryczy ni razu, ten nie dozna słodyczy w niebie..."