Części mowy i zdania
W języku polskim wyróżniamy 10 części mowy. Rzeczowniki odpowiadają na pytania kto? co? (pies, szkoła), czasowniki mówią co ktoś robi (biega, czyta), a przymiotniki opisują jaki jest przedmiot lub osoba (zielony, szybka). Przysłówki określają jak?, gdzie?, kiedy? (szybko, tam, wczoraj). Do tego dochodzą zaimki (ja, twój), liczebniki (dwa, trzeci), przyimki (w, na, pod), spójniki (i, ale, bo), wykrzykniki (hej!, ojej!) oraz partykuły (czy, nie, by).
Zdanie składa się z kilku ważnych elementów. Podmiot to wykonawca czynności kto/co?, a orzeczenie wskazuje co ten podmiot robi. Dopełnienie uzupełnia informację (kogo? czego? komu?), przydawka określa cechy (jaki?), a okolicznik dodaje szczegóły dotyczące miejsca, czasu, sposobu (gdzie? kiedy? jak?).
⭐ Warto zapamiętać! Umiejętność rozpoznawania części mowy i zdania pomaga nie tylko na sprawdzianach, ale też przy pisaniu - dzięki temu Twoje teksty będą bardziej zróżnicowane i ciekawsze.
Środki stylistyczne i motywy literackie
Środki stylistyczne upiększają teksty i nadają im głębszego znaczenia. Epitet to określenie rzeczownika (zielona trawa), metafora przenosi znaczenie (morze łez), a porównanie zestawia dwie rzeczy (szybki jak błyskawica). Personifikacja nadaje przedmiotom cechy ludzkie (drzewa tańczyły), onomatopeja naśladuje dźwięki bęc,tik−tak, a anafora powtarza słowa na początku wersów. Pytanie retoryczne nie wymaga odpowiedzi, a przerzutnia rozbija zdanie na kilka wersów.
W literaturze powtarzają się pewne motywy, które warto znać pisząc rozprawki: miłość ("Romeo i Julia"), przyjaźń i bohaterstwo ("Kamienie na szaniec"), rodzina ("Syzyfowe prace"), śmierć ("Treny"), wolność/ojczyzna ("Pan Tadeusz"), dorastanie ("Mały Książę") czy dobro i zło ("Balladyna").
Pamiętaj też o różnych konstrukcjach zdaniowych, które urozmaicają tekst: równoważnik zdania (bez czasownika), wtrącenie (dodatkowa informacja), wyliczenie (kilka rzeczy po przecinku) i metafora absorpcyjna (przenośnia, której nie da się rozbić na części).