Narodziny filozofii i Sokrates

Wyobraź sobie świat, w którym wszystko wyjaśniano mitami i działaniem bogów. Filozofia starożytna zmieniła to na zawsze - w VIII-VI wieku p.n.e. Grecy po raz pierwszy spróbowali zrozumieć świat za pomocą rozumu.

Sokrates $469-399 p.n.e.$ to prawdziwa legenda filozofii. Jego słynne "Wiem, że nic nie wiem" brzmi skromnie, ale kryje głęboką mądrość - prawdziwa wiedza zaczyna się od przyznania własnej niewiedzy. Ten facet chodził po ateńskich placach i rozmawiał z ludźmi, obalając fałszywe przekonania.

Jego główne przesłanie? Cnota to klucz do szczęścia. Sokrates wierzył, że każdy może ją osiągnąć przez uczenie się i rozumowanie. Niestety, za swoje niewygodne pytania zapłacił najwyższą cenę - został skazany na śmierć za "zagrażanie porządkowi społecznemu".

Pamiętaj: Dialog i zadawanie pytań to podstawa poznania prawdy według Sokratesa.

Platon i świat idei

Platon poznał Sokratesa mając 18 lat i ta znajomość zmieniła jego życie na zawsze. Założył pierwszą filozoficzną szkołę - Akademię - i stworzył teorię, która przewróciła myślenie do góry nogami.

Według Platona żyjemy w dwóch światach jednocześnie. Nasz zwykły świat to tylko cień świata idei - miejsca, gdzie istnieją doskonałe wzorce wszystkiego. To jak porównanie kopii ze oryginałem - zawsze jest coś nie tak z kopią.

W swoim dziele "Państwo" Platon opisał idealne społeczeństwo podzielone na trzy grupy: władców (kierują się mądrością), wojskowych (kierują się męstwem) i żywicieli (kierują się umiarkowaniem). Brzmi znajomo? To dlatego, że nasze współczesne systemy polityczne wciąż czerpią z tych pomysłów.

Ciekawostka: Teoria duszy i ciała Platona wpłynęła na chrześcijaństwo przez św. Augustyna.

Arystoteles i złoty środek

Arystoteles był uczniem Platona, ale kompletnie się z nim nie zgodził. Gdzie Platon widział świat idei, Arystoteles mówił: "Spuść na ziemię, obserwuj świat wokół siebie!". Założył szkołę Likejon i został nauczycielem samego Aleksandra Wielkiego.

Empiryzm Arystotelesa to rewolucja - poznajemy świat przez doświadczenie, a nie przez wspomnienia z jakiegoś idealnego świata. Rodząc się z "czystą kartką" w głowie (później nazwano to tabula rasa), którą wypełniamy poprzez życiowe doświadczenia.

Jego "złoty środek" to genialna zasada - szczęście leży pomiędzy skrajnościami. Nie bądź tchórzem, ale też nie szaleńcem. Nie bądź skąpcem, ale też rozrzutnikiem. Ta równowaga między nadmiarem a niedomiarem prowadzi do prawdziwego szczęścia.

Stoicyzm narodził się w III wieku p.n.e. dzięki Zenonowi z Kition. Nazwa pochodzi od "Stoa Poikile" - miejsca, gdzie uczył swoich pierwszych uczniów.

Zastosuj to: Złoty środek Arystotelesa sprawdza się w codziennym życiu - od nauki po relacje z innymi.

Epikureizm, hedonizm i cynizm

Epikureizm powstał w "ogrodzie Epikura" w 306 p.n.e. i jego przesłanie brzmi kusząco: dąż do przyjemności, ale mądrze. "Carpe diem" - chwytaj dzień - to nie znaczy "rób co chcesz", ale "ciesz się życiem bez szkodzenia sobie".

Epikur genialnie podsumował śmierć: "Kiedy jesteśmy my, nie ma śmierci. Kiedy śmierć jest, nie ma nas". Jego filozofia to elegancka równowaga między przyjemnością a rozsądkiem - przyjemności, które prowadzą do bólu, są zakazane.

Hedonizm Arystypa z Cyreny idzie o krok dalej - maksymalizuj przyjemność, minimalizuj cierpienie, i nie przejmuj się konsekwencjami. To filozofia "żyj chwilą" w najczystszej formie.

Cynizm to kompletne przeciwieństwo - jego zwolennicy gardząc pieniędzmi, sławą i normami społecznymi. Koncentrowali się tylko na podstawowych potrzebach i wewnętrznej wolności. Pesymistycznie widzieli życie jako cierpienie prowadzące do śmierci.

Porównaj: Epikureizm to mądra przyjemność, hedonizm to przyjemność bez granic, cynizm to rezygnacja z przyjemności.

Sceptycyzm - filozofia wątpienia

Sceptycyzm Pyrrona z Elidy to filozofia dla wiecznych wątpiących. Jeśli Sokrates mówił "wiem, że nic nie wiem", to sceptycy dodawali "i w ogóle nie ma wiedzy 100% pewnej".

Ich strategia na szczęście? Powstrzymywanie się od wydawania sądów. Zamiast męczyć się nad tym, co prawdziwe, po prostu zawieś osąd i osiągniesz wewnętrzny spokój. To jak mentalna dieta - rezygnacja z "toksycznych" przekonań.

Sceptycy różnili się od stoików tym, że odrzucali nawet te prawdy, które wydawały się oczywiste. Stoicy wierzyli w "sądy kataleptyczne" - przekonania tak jasne, że nie budzą wątpliwości. Sceptycy mówili: "A skąd możemy to wiedzieć na pewno?".

Ta filozofia może wydawać się paraliżująca, ale ma swoje zalety - chroni przed dogmatyzmem i zmusza do ciągłego myślenia. W czasach fake newsów i dezinformacji sceptyczne podejście do informacji może być całkiem przydatne.

Zastanów się: Czy totalne wątpienie prowadzi do mądrości czy do paraliżu myślowego?