Groteska i awangarda w literaturze
Groteska to kategoria estetyczna, która celowo zniekształca rzeczywistość, łącząc elementy komiczne z przerażającymi. Charakteryzuje się deformacją przestrzeni, występowaniem zjawisk sprzecznych oraz obecnością fantastycznych hybryd. Przykładem klasycznym jest średniowieczny utwór "Rozmowa Polikarpa ze śmiercią".
W literaturze awangardowej groteska służy ukazaniu absurdu rzeczywistości. Doskonale widać to w twórczości modernistów, gdzie świat przedstawiony jest jako "wylęgarnia form", które zniewalają jednostkę i narzucają jej schematy postępowania.
Józio, bohater literacki, zmaga się z problemem formy i tożsamości. W wieku 30 lat odczuwa niedojrzałość mimo oczekiwań społecznych, a w wieku 45 lat wciąż jest w fazie przejściowej - z "niewyrośniętym nosem i za wielkimi rękami". Jego ciotki i nauczyciele próbują narzucić mu określoną formę, gdy on sam pragnie stworzyć własną.
💡 Warto zapamiętać: Powieść awangardowa wykorzystuje oniryzm (elementy snu), surrealizm i kreacjonizm, aby pokazać absurd rzeczywistości i zniewolenie jednostki przez społeczeństwo.
Groteskowe przedstawienie szkoły obejmuje karykaturalne postacie nauczycieli: historyka z zezem, jąkającą się Panią Młodą, czy Błędaczkę o "ziemistej cerze i wyblakłym ciele". Charakterystycznymi elementami groteski są również: przesadne wyolbrzymienie (jak pojedynki na miny), łączenie sprzeczności (komizm i tragizm), mieszanie fantastyki z realnością oraz parodiowanie utartych form i zachowań.