Pozytywistyczne idee w "Lalce" Prusa
Stanisław Wokulski realizuje pracę organiczną poprzez rozwój swojego sklepu i spółki handlowej, przyczyniając się do gospodarczego wzrostu. Jego działalność nie ogranicza się tylko do handlu - wspiera finansowo badania naukowe Ochockiego i Geista oraz planuje zagospodarowanie bulwarów nad Wisłą, by walczyć z bezrobociem.
Praca u podstaw widoczna jest w postawie Wokulskiego wobec najuboższych. Daje im nie tylko zatrudnienie, ale również szansę na naukę zawodu i godne życie. Jego pomoc dla Marianny, Wysockiego czy Węgiełka to praktyczna realizacja idei podnoszenia poziomu życia najniższych warstw społecznych.
W powieści silnie obecny jest scjentyzm - wiara w naukę i postęp. Przejawiają go zarówno młodzieńcze dążenia Wokulskiego do zdobycia wykształcenia, jak i jego późniejsze zaangażowanie w badania naukowe oraz wspieranie wynalazców. Jego fascynacja nauką kontrastuje z zacofaniem części społeczeństwa.
Warto zapamiętać! "Lalka" doskonale ilustruje też idee determinizmu (człowiek jest zdeterminowany przez pochodzenie i okoliczności) oraz ewolucjonizmu społecznego stopnioweprzekształcaniesięgrupspołecznych−zanikarystokracjiiwzrostznaczeniamieszczanˊstwa. Pozytywistyczny utylitaryzm podkreśla wartość bycia użytecznym w społeczeństwie, co kontrastuje z próżniaczym życiem arystokracji.