Podstawowe konwencje literackie
Konwencja literacka to nic innego jak zbiór norm i zasad kształtujących świat przedstawiony w utworze. Wybór konkretnej konwencji zależy od efektu, jaki autor chce wywołać, epoki, w której tworzy oraz przesłania, które pragnie przekazać.
Konwencja realistyczna (mimetyczna) naśladuje rzeczywistość zgodnie z teorią mimesis Arystotelesa. Charakteryzuje się drobiazgowymi opisami, indywidualizacją języka postaci i psychologicznym prawdopodobieństwem. Znajdziesz ją w takich dziełach jak „Lalka" Prusa czy „Zbrodnia i Kara" Dostojewskiego.
Konwencja fantastyczna odchodzi od mimetyzmu, wprowadzając elementy nadnaturalne i cudowne. Czerpie z mitów, baśni i folkloru, zachowując przy tym logiczne następstwo zdarzeń. Doskonałymi przykładami są „Balladyna" Słowackiego i „Dziady" cz. II Mickiewicza.
Konwencja naturalistyczna traktuje tematy w sposób naukowy i empiryczny, przedstawiając rzeczywistość z skrajnym obiektywizmem. Ukazuje człowieka jako istotę podległą biologicznym prawom natury i instynktom. Występuje m.in. w „Lalce" Prusa i „Zbrodni i Karze" Dostojewskiego.
💡 Pamiętaj, że w jednym utworze może występować kilka konwencji jednocześnie! Na przykład w „Lalce" Prusa znajdziesz zarówno elementy realistyczne, jak i naturalistyczne.
Konwencja symboliczna wykorzystuje symbole jako klucz do niedostępnej ludzkiemu poznaniu rzeczywistości. Jest wieloznaczna, pełna niedomówień i metaforycznych obrazów. Doskonale widać to w „Weselu" Wyspiańskiego.
Konwencja groteskowa operuje formami osobliwymi, ekscentrycznymi i zdeformowanymi. Łamie zasady logiki, miesza tragizm z komizmem oraz język wykwintny z wulgarnym. Klasycznym przykładem jest „Ferdydurke" Gombrowicza, gdzie deformacja i przerysowanie służą ukazaniu absurdów rzeczywistości.