Pojęcia kluczowe literatury wojennej
W obozach i gettach funkcjonował odwrócony dekalog - system norm zaprzeczających tradycyjnym wartościom, wymuszony przez nieludzkie warunki. Zrozumienie tego pojęcia jest kluczowe dla interpretacji literatury obozowej.
Poezja tyrtejska, reprezentowana m.in. przez twórczość Baczyńskiego, to liryka patriotyczna wzywająca do obrony ojczyzny, nawet za cenę życia. Obok niej występuje zjawisko relatywizmu moralnego - poglądu, że nie istnieje jeden uniwersalny system wartości, a normy moralne są zależne od okoliczności.
W literaturze wojennej widoczne są dwa przeciwstawne zjawiska: heroizacja (uwznioślanie bohaterów) oraz deheroizacja (ukazywanie ich jako zwykłych ludzi, co charakterystyczne dla twórczości Hanny Krall). Natomiast w prozie Tadeusza Borowskiego dominuje behawioryzm - technika opisywania postaci poprzez ich zachowania, bez wnikania w psychologię.
Kluczowym zjawiskiem tego okresu jest Pokolenie Kolumbów - generacja urodzona około 1920 roku, wchodząca w dorosłość gdy wybuchła II wojna światowa. To pierwsze pokolenie dorastające w wolnej Polsce, zmuszone przez historię do poświęcenia młodości w walce z okupantem.
Zapamiętaj: Pojęcie "odwróconego dekalogu" najlepiej pokazuje, jak ekstremalne warunki wojny wymuszały odwrócenie tradycyjnego systemu wartości - to co normalnie było złe, w sytuacji zagrożenia życia mogło stać się konieczne dla przetrwania.