Czym jest antyutopia?

Antyutopia to wizja świata, w którym dążenie do idealnego państwa doprowadziło do powstania systemów opresji i zniewolenia. Ludzie od zawsze marzyli o utopijnym raju, gdzie wszyscy byliby szczęśliwi i równi. Niestety, próby wcielenia tych marzeń w życie często kończyły się totalitaryzmami.

W literaturze antyutopie ostrzegają przed niebezpieczeństwem systemów, które pod pozorem idealnego ładu ograniczają wolność człowieka. Pokazują światy, w których władza kontroluje obywateli, manipuluje prawdą i tłumi wszelki sprzeciw.

Stefan Żeromski w "Przedwiośniu" stworzył symboliczną wizję "szklanych domów" - piękną, ale nierealną utopię, z którą główny bohater konfrontuje ponurą rzeczywistość powojennej Polski. To krytyka romantycznych złudzeń i nieosiągalnych marzeń o idealnym państwie.

Warto wiedzieć: Antyutopie często pokazują przyszłość jako przestrogę przed zagrożeniami, które dostrzegamy już teraz - utratą prywatności, manipulacją prawdą czy nierównościami społecznymi.

Antyutopie w literaturze

Michaił Bułhakow w "Mistrzu i Małgorzacie" przedstawia ateistyczną Moskwę lat 20. i 30. XX wieku jako miasto zniewolone jednym ustrojem i światopoglądem. W tym świecie nie ma miejsca na prywatność, a władza opiera się na donosach i aresztowaniach. Niewygodni ludzie znikają w tajemniczych okolicznościach, często trafiając do szpitali psychiatrycznych.

"Folwark zwierzęcy" George'a Orwella to alegoryczna opowieść o rewolucji zwierząt, które zbuntowały się przeciwko człowiekowi. Mimo pięknych haseł o równości szybko okazuje się, że "niektóre zwierzęta są równiejsze od innych". Świnie przejmują władzę i zaczynają uciskać pozostałe zwierzęta, zdradzając ideały rewolucji.

W "Roku 1984" Orwell kreśli przerażającą wizję przyszłości, gdzie Ministerstwo Prawdy zajmuje się fałszowaniem historii, a Wielki Brat nieustannie obserwuje obywateli. To świat, w którym właściwa istota rzeczy jest ukryta pod pięknie brzmiącymi hasłami, a prawda zostaje zastąpiona kłamstwami władzy.

Artysta jako człowiek wyjątkowy

Kim jest artysta? To osoba o niezwykłej wrażliwości, która dostrzega to, czego inni nie zauważają. Artysta przeżywa świat intensywniej, a jego wyobraźnia tworzy obrazy zapisywane różnymi narzędziami – piórem, pędzlem czy nutami. Jest indywidualistą, często kontrowersyjnym, o rewolucyjnych poglądach.

Artystom często towarzyszy poczucie niezrozumienia przez otoczenie. Nie wpisują się w społeczne schematy, co sprawia, że ludzie mogą się ich obawiać lub ich lekceważyć. Czasem geniusz artysty zostaje dostrzeżony za jego życia, a innym razem dopiero po śmierci. Niezależnie od tego, poprzez swoje dzieła artysta dąży do nieśmiertelności – to właśnie jest jego nadrzędnym celem.

W "Janku Muzykancie" Henryka Sienkiewicza widzimy małego chłopca, dla którego muzyka jest całym życiem. Słyszy ją wszędzie – w polu, na łące, podczas codziennych obowiązków. Jest niezwykle wrażliwy, ale jego talent nie zostaje doceniony przez otoczenie. Proste, wiejskie środowisko nie rozumie jego pasji i karze go za "nieużyteczne" zainteresowania.

Zapamiętaj: Prawdziwy artysta tworzy z potrzeby serca, niezależnie od uznania czy odrzucenia przez otoczenie. To wewnętrzna konieczność, a nie pragnienie sławy czy bogactwa.

Tragizm niespełnionego talentu

Maria Kuncewiczowa w "Cudzoziemce" ukazuje wewnętrzne przeżycia skrzypaczki Róży Żabczyńskiej. Jej życie pełne jest rozczarowań – nie miała wystarczającego talentu, by spełnić się jako muzyk, a ukochany mężczyzna ją zdradził. Jako Rosjanka czuła się obco w Polsce, a za swoją porażkę winiła nauczyciela śpiewu.

Przez lata Róża pragnęła zagrać koncert D-dur Brahmsa, ale nigdy nie potrafiła. Dopiero pod koniec życia zrozumiała, że przeszkodą nie była technika, lecz jej własne serce – zgorzkniałe i pełne nienawiści, które nigdy nie potrafiło prawdziwie poczuć muzyki.

To niezwykle tragiczny obraz artystki, która mimo braku popularności, kochała muzykę całym sercem. Podczas gry stawała się sobą, wyrażając przez dźwięki wszystkie swoje niespełnione nadzieje. "Cudzoziemka" pokazuje, że prawdziwym artystą jest się nie dzięki sławie, ale dzięki miłości włożonej w tworzenie.

Artysta w czasie wojny

Film "Pianista" Romana Polańskiego przedstawia dramatyczne losy Władysława Szpilmana, utalentowanego muzyka żyjącego w okupowanej Warszawie. W czasie wojny jego talent nie ma znaczenia - liczy się tylko jego pochodzenie. Początkowo pracuje w niemieckich kawiarniach, utrzymując rodzinę, ale z czasem i to staje się niemożliwe.

W 1942 roku Szpilman z rodziną trafia na Umschlagplatz, skąd mają zostać wywiezieni do obozu zagłady. Zostaje niespodziewanie uratowany przez policjanta, ale musi zostawić rodzinę, co napełnia go rozpaczą i wyrzutami sumienia. Przez resztę wojny ukrywa się w różnych mieszkaniach dzięki ludziom, którzy znali jego twórczość.

W jednym z kryjówek znajduje fortepian, ale nie może na nim zagrać ze strachu przed wykryciem. Z tęsknoty za muzyką gestykuluje grę w powietrzu, słysząc melodie tylko w swojej głowie. Po powstaniu warszawskim, wyniszczony fizycznie i psychicznie, znajduje schronienie w ruinach domu, gdzie spotyka niemieckiego oficera. Ten prosi go o zagranie na fortepianie. Mimo obaw, że po długim czasie jego palce nie będą wystarczająco sprawne, Szpilman zaczyna grać i całkowicie pogrąża się w muzyce. Oficer pomaga mu przetrwać, dzięki czemu artysta dożywa końca wojny i może ponownie grać w Polskim Radiu.

Ciekawostka: "Pianista" oparty jest na prawdziwej historii. Władysław Szpilman po wojnie kontynuował karierę muzyczną i opublikował wspomnienia, które stały się podstawą filmu Polańskiego.

Iluzja jako sztuka

Film "Iluzjonista" Neila Burgera przenosi nas do Wiednia początku XX wieku. Główny bohater, Eisenheim, to genialny magik, syn prostego rzemieślnika. W młodości zaprzyjaźnia się z Sophie, dziewczyną ze szlacheckiego rodu, ale ich znajomość zostaje przerwana z powodu różnicy klasowej.

Po latach tułaczki po świecie Eisenheim powraca do Wiednia jako sławny iluzjonista. Jego występy budzą podziw i przekonanie, że to prawdziwa magia, a nie tylko sztuczki. Na jednym z pokazów rozpoznaje swoją dawną miłość, Sophie, która jest teraz narzeczoną księcia Leopolda. Ich uczucie odżywa i wkrótce rodzi się między nimi romans.

Zazdrosny książę zleca inspektorowi Uhlowi znalezienie sposobu na pozbycie się rywala. Gdy Sophie zostaje znaleziona martwa, zdruzgotany Eisenheim postanawia wykorzystać swoje umiejętności, by udowodnić winę księcia. Podczas występów przywołuje "ducha" zmarłej, podburzając polityczne nastroje przeciwko monarchii.

"Iluzjonista" pokazuje, jak sztuka może przekraczać granice rzeczywistości i służyć większym celom niż tylko rozrywka. Eisenheim używa swojego talentu najpierw do zarabiania na życie, a później do walki o sprawiedliwość i obalenia tyranii.

Różne oblicza bezdomności

Bezdomność to zjawisko, które możemy rozumieć dosłownie - jako brak dachu nad głową, ale także metaforycznie - jako wykorzenienie, brak przynależności czy ideowy wybór. Literatura pokazuje nam wszystkie te wymiary, od fizycznej biedy po duchowe wyobcowanie.

W powieści Dostojewskiego "Zbrodnia i kara", Petersburg jawi się jako miasto brudu i nędzy. Trudna sytuacja materialna Rodiona Raskolnikowa staje się jedną z przyczyn popełnionej przez niego zbrodni. Nie może kontynuować studiów, zalega z opłatami za mieszkanie, czasem głoduje. Ta bieda budzi w nim bunt przeciw nierównościom społecznym.

Zupełnie inną postawę wobec biedy prezentuje Sonia, która zostaje prostytutką, aby zapewnić byt swojej rodzinie. Z pokorą przyjmuje swój los, nie obwiniając nikogo za trudną sytuację. Jej niski status społeczny sprawia, że pada ofiarą upokorzenia ze strony Łużyna, który wkłada jej banknot do kieszeni, a potem oskarża o kradzież.

Pamiętaj: Bieda często wiąże się nie tylko z trudnościami materialnymi, ale także z upokorzeniem, wykluczeniem społecznym i brakiem szans na poprawę sytuacji.

Bezdomność z wyboru

Stefan Żeromski w "Ludziach bezdomnych" przedstawia doktora Judyma, który dzięki pomocy ciotki wyszedł z biedy i ukończył studia. Judym widzi jednak, że jego brat Wiktor i jego żona, mimo ciężkiej pracy, żyją bardzo skromnie.

Główny bohater postanawia poświęcić się dla poprawy losu biednych. Jego wykład o higienie wśród najniższych warstw społecznych nie znajduje jednak zwolenników wśród warszawskich lekarzy. Judym samotnie próbuje realizować swoje zamierzenia, ale przekonuje się, że bez bogatych klientów sam może popaść w nędzę.

W Cisach próbuje walczyć o poprawę warunków mieszkańców okolicznej wioski, ale ponosi klęskę. W końcu trafia do Zagłębia, gdzie brud i brak higieny widzi na każdym kroku.

Bolesław Prus w noweli "Kamizelka" ukazuje małżeństwo, które mimo ciężkiej pracy i oszczędności, nie jest w stanie poradzić sobie z chorobą męża. Żona, aby opłacić lekarza, musi nie tylko udzielać dodatkowych lekcji, ale także pracować jako krawcowa, pracując niemal bez przerwy dla ukochanego męża.

Bogactwo w literaturze

Motyw bogactwa w literaturze pojawia się nie tylko w opisach luksusu, ale także w przemyśleniach bohaterów o tym, czym jest dostatek i jakie są jego konsekwencje. Bogactwo bywa ukazywane jako stan błogosławiony lub przeklęty, a stosunek do pieniędzy często definiuje charakter postaci.

W komedii Moliera "Skąpiec", Harpagon to zamożny mieszczanin, który ma liczną służbę, konie i powóz. Jego największą wadą jest jednak skąpstwo graniczące z chorobą psychiczną. Przemawia do swojej szkatułki, zajmuje się lichwą mimo posiadania pieniędzy, a służbę nieustannie posądza o kradzież.

Harpagon całkowicie podporządkowuje życie rodziny swojej manii bogacenia się. Decyduje o przyszłości swoich dzieci, ignorując ich uczucia – Elizę chce wydać za starego, bogatego Anzelma, który nie będzie oczekiwał posagu, a Kleanta pragnie ożenić z zamożną wdową. Kiedy Strzałka kradnie jego szkatułkę, skąpiec wpada w szał i zgadza się na wszystko, byleby tylko odzyskać swój skarb.

Warto zauważyć: Skąpstwo Harpagona jest tak przesadne, że budzi jednocześnie śmiech i litość. Molier pokazuje, jak obsesja bogactwa może zniszczyć relacje rodzinne i doprowadzić człowieka do absurdalnych zachowań.

Bogactwo i status społeczny

W "Lalce" Bolesława Prusa społeczeństwo polskie zostaje przedstawione przez pryzmat różnych warstw, w tym arystokracji. Tomasz i Izabela Łęccy, baronowie Dalski i Krzeszowski, Wąsowska czy Starski reprezentują grupę, która gardzi ludźmi niższego pochodzenia.

Izabela nie wyobraża sobie małżeństwa z Wokulskim, "zwykłym kupcem", mimo że ten zdobywa dla niej majątek. Status majątkowy jest dla niej ważniejszy niż charakter czy umiejętności człowieka. Prus pokazuje arystokrację w niezbyt korzystnym świetle, krytykując jej pogardliwy stosunek do innych grup społecznych.

W "Ludziach bezdomnych" Stefana Żeromskiego również widać, jak status majątkowy wpływa na postrzeganie człowieka. Doktor Judym, mimo swojej wiedzy i umiejętności, musi walczyć o uznanie w środowisku lekarskim, ponieważ pochodzi z biednej rodziny. Jego idealistyczne podejście do medycyny zderza się z realiami świata, w którym liczy się przede wszystkim zarabianie pieniędzy.

Bóg w literaturze

Bóg to jeden z najbardziej uniwersalnych motywów literackich, pojawiający się w każdej epoce. W naszym kręgu kulturowym pisarze najczęściej odnoszą się do Boga chrześcijańskiego, jednak jego obraz nie zawsze jest jednoznaczny. Literatura pokazuje Go jako litościwego i sprawiedliwego, ale czasem również surowego i niedostępnego.

W "Dziadach cz. III" Adama Mickiewicza istnieje wyraźny rozdźwięk w postrzeganiu Boga. Z jednej strony jawi się On jako surowy władca, karzący ludzi i nieczuły na ich los, z drugiej zaś jako miłosierny i dobry opiekun. Konrad buntuje się przeciwko Bogu, domagając się od Niego "rządu dusz", by uratować zniewolony naród.

Bohater obwinia Boga, że kieruje się mądrością, a nie miłością, i pozostawia cierpiących ludzi samym sobie. Ta cisza ze strony Stwórcy sprawia, że Konrad wątpi w Jego istnienie i miłość. Z kolei dla księdza Piotra Bóg jest miłosierny, a dzięki pokorze i wierze kapłan może dojrzeć przyszłe wydarzenia, które przyniosą narodowi zbawienie.

Ciekawostka: Bunt Konrada przeciw Bogu to jeden z najsłynniejszych fragmentów polskiej literatury romantycznej, ukazujący dramatyczne rozdarcie człowieka między wiarą a rozumem, między ufnością w boską opatrzność a odpowiedzialnością za los narodu.

Człowiek wobec Boga

W reportażu "Zdążyć przed Panem Bogiem" Hanny Krall, opartym na wywiadzie z Markiem Edelmanem, uczestnikiem powstania w getcie warszawskim, tytuł ma znaczenie metaforyczne. Odnosi się do wyścigu między Bogiem a człowiekiem o ludzkie życie. Edelman wypowiada znamienne słowa: "Pan Bóg już chce zgasić świeczkę, a ja muszę szybko osłonić płomień, wykorzystując jego chwilową nieuwagę".

To postawienie się na równi z Bogiem wynika z braku zaufania do Niego. Bohater nie rozumie, dlaczego Stwórca zesłał na ludzi tak straszliwe cierpienia, dlatego podejmuje z Nim rywalizację o każde życie, które może uratować.

Średniowieczna "Bogurodzica" ukazuje inny wymiar relacji z Bogiem. Stwórca jest tu postacią niedostępną dla zwykłych ludzi, dlatego wierni zwracają się do Niego za pośrednictwem Maryi i Jezusa. W hierarchii pośredników najwyżej znajduje się Chrystus, będący jednocześnie człowiekiem i Bogiem, a po nim Maryja, "Bogiem sławiena".

Podmiot liryczny z szacunkiem prosi Maryję o wstawiennictwo, wierząc, że miłosierny Bóg spełni prośby zaniesione przez nią i Jezusa. Ludzie średniowiecza byli świadomi swojej małości wobec Stwórcy i nie śmieli zwracać się do Niego bezpośrednio.

Oblicza buntu

Bunt wpisany jest w naturę człowieka i może przybierać różne formy. Można buntować się przeciwko władzy, Bogu, ograniczeniom społecznym czy innym ludziom. Literatura pokazuje nam niezliczone przykłady buntowników, których nieposłuszeństwo wobec zastanego porządku prowadziło do zmian – czasem pozytywnych, a czasem tragicznych.

W dramacie Juliusza Słowackiego "Kordian" główny bohater przechodzi od buntu prywatnego do buntu politycznego. Początkowo jest to młodzieniec rozczarowany światem i zawiedziony miłością – Laura odrzuca jego uczucia. Nie potrafiąc znaleźć sensu życia, Kordian decyduje się na samobójstwo, co jest jego osobistym buntem wobec bezsensu egzystencji.

Gdy próba samobójcza nie powodzi się, bohater wybiera inną formę buntu – postanawia walczyć w obronie wolności i planuje zabicie cara. Jednak i na tym polu ponosi klęskę, ponieważ buntuje się jego sumienie, które nie potrafi zaakceptować łamania wewnętrznego kodeksu wartości. Kordian jako jednostka zbuntowana jest skazany na porażkę.

Warto zapamiętać: Bunt romantyczny często kończy się klęską jednostki, ale jednocześnie ukazuje wielkość człowieka, który ma odwagę przeciwstawić się potężnym siłom – czy to społecznym, politycznym, czy metafizycznym.

Bunt przeciwko Bogu i światu

W "Dziadach cz. III" Adama Mickiewicza Konrad podczas Wielkiej Improwizacji buntuje się przeciwko niesprawiedliwościom i cierpieniu ojczyzny. Uważa, że gdyby miał władzę nad ludźmi, potrafiłby stworzyć szczęśliwy naród. Jego wystąpienie przeradza się w bunt przeciwko Bogu, którego obwinia o to, że kieruje się rozumem, a nie uczuciem.

Ten bunt kończy się jednak klęską – Konrad zostaje opętany przez złego ducha i zepchnięty do otchłani. Podobnie Gustaw z "Dziadów cz. IV" buntuje się przeciwko prawom rządzącym światem, które odebrały mu ukochaną tylko dlatego, że nie był bogaty.

Mit o Prometeuszu opowiada o tytanie, który wykradł ogień z rydwanu Heliosa i podarował go ludziom, mimo zakazu Zeusa. Za ten bunt przeciwko władzy bogów Prometeusz został przykuty do skał, gdzie codziennie orzeł rozszarpywał jego wątrobę. Jest to przykład heroicznego buntu w imię dobra ludzkości – Prometeusz, kierowany altruizmem, świadomie naraża się na cierpienie, by pomóc ludziom.

Bunt w imię zasad moralnych

W tragedii Sofoklesa "Antygona" tytułowa bohaterka buntuje się przeciwko prawu ustanowionemu przez króla Kreona. Wbrew zakazowi grzebie ciało swojego brata Polinejkesa, który zdradził państwo. Za ten czyn grozi jej kara śmierci, ale Antygona przedkłada boskie prawo i obowiązek wobec rodziny nad ludzkie prawa i posłuszeństwo władcy.

Jej bunt ma wymiar moralny – bohaterka nie może pogodzić się z tym, że jej brat pozostanie niepochowany, co według wierzeń starożytnych Greków skazywałoby jego duszę na wieczną tułaczkę. Choć Antygona płaci za swój bunt życiem, to jej postawa stawia fundamentalne pytanie o granice władzy państwowej i prawa jednostki do kierowania się własnym sumieniem.

Podobnie heroiczny, choć z tragicznym zakończeniem, jest bunt Prometeusza, który według mitologii ulepił człowieka, a później wykradł dla ludzi boski ogień. Ten czyn rozgniewał Zeusa, który skazał bohatera na wieczne męczarnie. Sprzeciw wobec boskich zasad przyniósł jednak korzyści ludzkości, która do dziś korzysta z daru ognia.

Zastanów się: Czy bunt zawsze musi kończyć się tragicznie dla buntownika? Czy lepiej podporządkować się niesprawiedliwym prawom, czy walczyć o swoje przekonania, nawet za cenę osobistej klęski?

Bunt młodości

Bunt Ikara z mitologii greckiej symbolizuje pragnienie wolności i nieograniczonej swobody. Mimo przestróg ojca Dedala, by nie wzlatywał zbyt wysoko, młodzieniec, zafascynowany lotem, zbliża się do słońca, które topi wosk na jego skrzydłach. Ikar ginie, spadając do morza.

Ta historia to symbol buntu przeciwko ograniczeniom narzucanym przez doświadczonego ojca, przeciwko wiedzy starszych i przyjętym normom. Pokazuje zarówno urok wolności, jak i niebezpieczeństwa związane z ignorowaniem przestróg i rad płynących z doświadczenia.

W dramacie "Romeo i Julia" Szekspira para młodych kochanków wypowiada posłuszeństwo swoim zwaśnionym rodom. Mimo że rodziny Montekich i Kapuletów znajdują się w konflikcie, Romeo i Julia decydują się na potajemny romans i ślub. Ich bunt to dowód wielkiej miłości i poświęcenia, ale kończy się tragicznie śmiercią obojga. Para przedkłada uczucie nad lojalność wobec rodzin, traktując miłość jako najwyższą i jedyną wartość w życiu.

Dworek - symbol polskiej tradycji

Dworek szlachecki to nie tylko budynek, ale symbol polskiej kultury i tradycji, który na trwałe zapisał się w naszej literaturze. Ta przestrzeń z charakterystycznymi elementami – kolumnami, gankiem, salonem – z czasem nabrała znaczenia mitycznego, stając się symbolem polskości i ciągłości narodowej tradycji.

W "Panu Tadeuszu" Adama Mickiewicza dwór soplicowski usytuowany jest na wzgórzu, pośród brzozowego gaju. Ma pobielane ściany i ganek, a w jego wnętrzu znajdują się obrazy ważnych dla polskiej historii postaci – Rejtana, Kościuszki, Jasińskiego. Z zegara kurantowego płynie melodia "Mazurka Dąbrowskiego", podkreślająca patriotyczny charakter domu.

Przy dworze znajduje się ogródek z drewnianym płotem, sad, stajnie i folwark dla służby. W pokoju Zosi stoi fortepian, na nim nuty i książki, a na oknach donice z kwiatami. Jednak dworek to nie tylko budynki – to przede wszystkim ludzie i kultywowane przez nich tradycje. Sędzia zawsze pilnuje porządku, aby nie uchybić nikomu ze względu na wiek, stanowisko czy urodzenie.

Ciekawostka: Architektura typowego polskiego dworku szlacheckiego była tak charakterystyczna, że do dziś stanowi inspirację dla projektantów. "Styl dworkowy" z charakterystycznym gankiem wspartym na kolumnach i czterospadowym dachem jest nadal popularny w budownictwie jednorodzinnym.

Dworek w powieściach XIX wieku

W "Lalce" Bolesława Prusa dworek w Zasławiu jest ostoją gospodarności i stateczności. Rezydencja jest piętrowa, z dwoma skrzydłami, położona na wzgórzu. Za dworem rozciąga się park z starymi drzewami, a przed nim łąka, posągi, altana i klomby. Po obu stronach stoją zabudowania gospodarskie.

Dom jest jasnożółty, z białymi kolumnami. We wnętrzu znajduje się obszerna jadalnia ze ścianami do połowy przysłoniętymi ciemnymi taflami drewna. Na strychu Ochocki planuje urządzić obserwatorium meteorologiczne – to znak nowych czasów wkraczających do tradycyjnej przestrzeni. Podobnie jak w "Panu Tadeuszu", w dworku przestrzega się określonych obyczajów: przejażdżek konnych, spacerów po parku, wspólnych posiłków.

W "Nad Niemnem" Elizy Orzeszkowej dwór Korczyńskich jest drewniany, nie pobielony, niski, ozdobiony powojami, z wielkim gankiem i rzędem gotyckich okien. Budynki gospodarcze i płot noszą ślady licznych napraw. Wnętrze zdobią głowy jeleni, łosiów i wieńce ze zboża. Sprzęty są dobrej jakości, ale zniszczone, podobnie jak spłowiałe dywany. Jedynie pokój Emilii Korczyńskiej odbiega wyglądem od reszty – jest pełen kwiecistych pokryć i muślinu, co kontrastuje z surowością pozostałych pomieszczeń.

Heroizm w literaturze

Heroizm, czyli umiejętność dokonywania wielkich czynów i walki za swoje ideały, jest jednym z najstarszych motywów literackich. Bohaterowie heroiczni często stoją w obliczu niezwykłych wyzwań, które wymagają od nich odwagi, poświęcenia i siły moralnej.

W "Iliadzie" Homera spotykamy Achillesa – wojownika pełnego heroizmu, ale także wad. Cechują go okrucieństwo i żądza zemsty, co widać w jego reakcji na zabranie Bryzeidy (wycofanie się z walki) oraz po śmierci przyjaciela (zabicie Hektora i zbezczeszczenie zwłok). Mimo to w walce wykazuje się niezwykłą odwagą i męstwem, zabijając najdzielniejszych Trojan.

Jego przeciwieństwo stanowi Hektor – bardziej opanowany obrońca ojczyzny, kochający mąż i ojciec. Żegna się on z żoną i synem, jakby widział ich po raz ostatni, walczy dzielnie, zabija Patroklesa, ale potrafi też przyznać się do strachu, uciekając przed Achillesem. Obaj bohaterowie, choć różni, odznaczają się heroizmem i tragizmem – ich przeznaczeniem jest śmierć.

Pamiętaj: Prawdziwy heroizm nie polega tylko na odwadze w walce, ale też na wierności swoim ideałom i gotowości do poniesienia ofiary w ich imię.

Heroizm rycerski i narodowy

"Pieśń o Rolandzie" przedstawia tytułowego bohatera jako jednego z najdzielniejszych rycerzy Karola Wielkiego. Roland walczy w obronie "słodkiej Francji" i za wszelką cenę stara się powiększać swoją sławę. Jest dumny i nie wzywa pomocy, nawet gdy jej potrzebuje – woli umrzeć honorowo na polu bitwy niż się zhańbić.

Jego śmierci towarzyszą symbole heroizacji: umiera samotnie na wzgórzu, przybywają do niego aniołowie z archaniołem Gabrielem, a jego dusza zostaje wzięta do nieba. Roland oddaje życie za króla, ojczyznę i wiarę, ucieleśniając ideał rycerskiego heroizmu.

W filmie "Joanna D'Arc" Luca Bessona poznajemy siedemnastoletnią dziewczynę, która ma wizję Francji zniszczonej przez trwającą sto lat wojnę z Anglią. Początkowo nikt nie chce jej wierzyć, ale jej determinacja przekonuje króla i innych o jej niezwykłej sile i odwadze. Pod jej dowództwem francuska armia zaczyna odnosić zwycięstwa.

Niestety, Joanna zostaje podstępnie wydana w ręce Anglików i spalona na stosie. Jej historia pokazuje, że heroizm nie jest zarezerwowany tylko dla mężczyzn – ta młoda kobieta stała się symbolem narodowego bohaterstwa Francji, gotowa poświęcić wszystko dla swojego kraju i wiary.