Konflikt i jego przesłanie
Najważniejszy fragment noweli to dysputa między Mendlem a zegarmistrzem o planowanym pogromie Żydów. Zegarmistrz powtarza stereotypy: "Żyd zawsze Żydem", "są obcy", "to żywioł cudzy".
Mendel odpowiada mądrze: dlaczego nie biją brzóz za to, że są brzozami? Pokazuje, że za każdy kawałek chleba uczciwie zapracował i jest takim samym Polakiem jak wszyscy. To świetny przykład walki z uprzedzeniami przy pomocy logicznych argumentów.
Nowela kończy się dramatycznie - podczas napadu na Żydów Jakub zostaje ranny kamieniem. Student heroicznie broni dziadka i wnuka przed wściekłym tłumem.
Problematyka asymilacji mniejszości poruszana w noweli jest nadal aktualna. Konopnicka uczył nas, że stereotypowe myślenie prowadzi do nienawiści i krzywdy niewinnych ludzi.
Pamiętaj: Nowela pokazuje, że człowieka należy oceniać po jego czynach i charakterze, a nie po pochodzeniu czy religii.