Początek dramatu - wprowadzenie postaci

Akcja dramatu rozgrywa się we Lwowie w mieszkaniu Dulskich. Poranek rozpoczyna się od krzyków pani Dulskiej, która budzi służbę i córki. Od razu widzimy jej apodyktyczny charakter, gdy krzyczy na służącą Hankę o źle palony piec.

Dowiadujemy się, że Hanka chce odejść ze służby z powodu zalotów Zbyszka - syna Dulskich. Pani Dulska jednak stanowczo odmawia, obiecując jedynie rozmowę z synem. Już na tym etapie widzimy, jak ważniejsze od moralności są dla niej własne wygody i pozory.

Warto zapamiętać! Już pierwsze sceny dramatu pokazują typowe dla Dulskiej zachowania: despotyzm wobec domowników, bagatelizowanie problemów i dbałość o własne interesy.

Powrót Zbyszka do domu

Dulska jest wściekła, że jej syn nie wrócił jeszcze do domu, natomiast ignoruje skargi córki Hesi na zimną wodę do mycia. Według niej dziewczyna powinna się hartować. Między tymi wydarzeniami znajduje jeszcze czas, by nawrzeszczeć na stróża za pozostawioną na dziedzińcu szczotkę.

Gdy Zbyszko wraca do domu, Dulska natychmiast urządza mu awanturę. Ma dość jego nocnych eskapad i nie chce już płacić jego długów. Zbyszko broni się, argumentując, że człowiek jest "zwierzęciem towarzyskim", a w domu brakuje swobodnej myśli.

Po kłótni Zbyszko idzie spać, a pan Dulski w milczeniu szykuje się do pracy. Dulska nie szczędzi mężowi uwag - każe mu uważać na wypłatę i skarży się na syna. Pan Dulski, jak zwykle, nie reaguje i pozostaje milczący.

Ciekawostka! Postać pana Dulskiego jest przykładem całkowitego podporządkowania się despotycznej żonie - praktycznie nie odzywa się w całym dramacie.

Wizyta Lokatorki i Juliasiewiczowej

Do Dulskiej przychodzi Lokatorka, której wypowiedziano mieszkanie. Kobieta wyjaśnia, że próbowała się otruć po odkryciu zdrady męża. Ta dramatyczna sytuacja nie wzbudza jednak współczucia u Dulskiej, która myśli tylko o kwestiach praktycznych.

Później zjawia się kuzynka Juliasiewiczowa. Dulska opowiada jej o incydencie z Lokatorką. Juliasiewiczowa od razu wyraża chęć wprowadzenia się do zwolnionego mieszkania, co pokazuje jej oportunizm i brak empatii.

Dulska odmawia kuzynce, ale nie z powodów moralnych - obawia się jedynie, że jako krewna będzie płacić mniej za wynajem. Postawa Dulskiej kolejny raz pokazuje, że kieruje się wyłącznie materialnymi korzyściami.

Zapamiętaj! Relacje z kuzynką Juliasiewiczową to przykład fałszywych, opartych na interesie stosunków rodzinnych w środowisku drobnomieszczańskim.

Codzienne życie rodziny Dulskich

Pan Dulski, któremu lekarz zalecił spacery dla zdrowia, krąży wokół stołu w mieszkaniu, ponieważ żona chce mieć go na oku. Hesia bezczelnie wyśmiewa ojca, co pokazuje brak szacunku panujący w rodzinie. Po zakończeniu "spaceru" pan Dulski wychodzi do kawiarni z pieniędzmi otrzymanymi od żony.

Gdy rodzice wychodzą, Hesia kradnie cygaro, co oburza bladą i słabą Melę. Mela, w przeciwieństwie do reszty rodziny, ma wrażliwość moralną i jest jedyną postacią pozytywną wśród Dulskich.

Do pokoju wchodzi Hanka, która wygląda na przygnębioną. Mela wie, jaki jest powód jej złego samopoczucia, ale nie zdradza tej tajemnicy siostrze. W tej scenie widzimy, że Mela jako jedyna w rodzinie potrafi zachować dyskrecję i szanować innych.

Uwaga! Mela stanowi przeciwieństwo reszty rodziny Dulskich - jest wrażliwa, empatyczna i uczciwa, co kontrastuje z obłudą pozostałych domowników.

Ciąża Hanki

Smutna i zapłakana Hanka wraca do pokoju. Zbyszek próbuje ją pocieszyć, co pokazuje, że mimo wszystko czuje pewną odpowiedzialność za swoje czyny.

W rozmowie z Melą wychodzi na jaw, że Hanka jest w ciąży ze Zbyszkiem. Mela, jako jedyna w rodzinie, stara się pocieszyć służącą i zapewnić ją, że wszystko się ułoży. Gdy przychodzi Juliasiewiczowa, Mela informuje ją o ciąży Hanki. Zbyszek po kłótni z Juliasiewiczową wychodzi z domu.

Dulska wraca do domu zdenerwowana po incydencie w tramwaju. Opowiada, jak Hesia nie chciała się "skurczyć", by skorzystać z tańszego biletu dla dziecka, co wywołało sprzeczkę z konduktorem. Dla Dulskiej największym problemem nie jest to, że uczyła córkę oszukiwania, lecz publiczny wstyd, który przeżyła.

Istotne! Scena z tramwajem doskonale ilustruje hipokryzję Dulskiej - uczy dzieci oszukiwania, ale martwi się tylko tym, że zostało to publicznie ujawnione.

Troska Meli o Hankę

Następnego dnia Mela budzi Hankę i przynosi jej śniadanie. Troszczy się o służącą, uważając, że w jej stanie nie powinna się przemęczać. Ta scena podkreśla szlachetność Meli na tle rodzinnego egoizmu.

Gdy pojawia się Dulska, Mela próbuje wstawić się za Hanką, ale matka surowo zabrania jej mieszania się w tę sprawę. Hesia z kolei martwi się tylko o to, jak ewentualne małżeństwo brata wpłynie na jej przyszłe zamążpójście.

Zbyszek, wróciwszy do domu, wypytuje o Hankę i oświadcza, że od teraz służąca ma być lepiej traktowana. To pierwszy moment, gdy jeden z Dulskich (poza Melą) wykazuje oznaki przyzwoitości i bierze odpowiedzialność za swoje czyny.

Zauważ! Różnicę między siostrami Dulskimi - podczas gdy Mela troszczy się o Hankę z czystej dobroci, Hesia myśli wyłącznie o sobie, co pokazuje, jak bardzo wychowanie przez Dulską wpłynęło na jej charakter.

Intryga Dulskiej

Dulska wzywa kuzynkę Juliasiewiczową, by pomogła jej rozwiązać problem z Hanką. Mimo początkowego oburzenia za wcześniejsze traktowanie, Juliasiewiczowa chętnie włącza się w intrygę. Radzi sprowadzić ciotkę Hanki, licząc na odkrycie czegoś kompromitującego w przeszłości dziewczyny.

Przybywa Tadrachowa, chrzestna Hanki, która zaświadcza o uczciwości dziewczyny. Sytuacja komplikuje się, gdy pojawia się Zbyszek i oznajmia, że żeni się z Hanką - nawet zaczął już załatwiać formalności ślubne.

Niespodziewanie okazuje się, że Tadrachowa od początku wiedziała o całej sytuacji. Ta informacja szokuje Dulską, która sądziła, że może kontrolować wszystko w swoim domu. Cała jej intryga zaczyna się sypać.

Kluczowy moment! Deklaracja Zbyszka o ślubie z Hanką to punkt zwrotny w dramacie - to próba buntu przeciwko kołtuńskiej moralności matki i wzięcia odpowiedzialności za swoje czyny.

Zakończenie dramatu

Początkowo Zbyszek stanowczo obstaje przy swojej decyzji o ślubie z Hanką. Sprytna Juliasiewiczowa zaczyna jednak manipulować młodzieńcem, opisując nędzę finansową i towarzyską, jaka czeka go po małżeństwie ze służącą. Zbyszek broni się, twierdząc, że chciał w ten sposób zawalczyć z "kołtunem" w sobie.

Ostatecznie Juliasiewiczowa przełamuje opór Zbyszka, odwołując się do cierpienia jego matki. Chłopak rezygnuje ze ślubu, a Dulska natychmiast wraca do swojego despotycznego zachowania, dyrygując całą rodziną. Z triumfem stwierdza: "Będzie znów można zacząć żyć po bożemu...".

Hanka, odchodząc, żegna się tylko z Melą i przeklina resztę rodziny. Mela jest zdezorientowana i woła Zbyszka, ale bezskutecznie - ostatecznie zwyciężyła dulszczyzna, czyli hipokryzja, egoizm i fałszywa moralność.

Podsumowanie! Zakończenie dramatu pokazuje, że "dulszczyzna" triumfuje nad prawdziwą moralnością. Zbyszek, który miał szansę przełamać rodzinne schematy, ostatecznie ulega i powraca do hipokryzji typowej dla swojej rodziny.