Oświecenie - najważniejsze pojęcia i wzorce
Oświecenie (XVIII wiek) to epoka, w której ceniono edukację, wiedzę i rozum. Filozofia Kartezjusza, która nie zyskała uznania w baroku, teraz stała się fundamentem myślenia. Jego słynne zdanie "Cogito ergo sum" (myślę, więc jestem) doskonale oddaje ducha epoki.
W tym czasie rozwinęły się różne nurty filozoficzne. Racjonalizm głosił, że narzędziem poznania jest rozum. Sensualizm uznawał zmysły za podstawę poznania, a empiryzm stawiał na doświadczenie. W kwestiach religijnych pojawiły się poglądy od ateizmu (negującego istnienie Boga) po deizm (uznający, że Bóg stworzył świat, ale już w niego nie ingeruje).
Oświecenie stworzyło charakterystyczne wzorce osobowe. Bohater oświeceniowy to racjonalista, patriota i reformator (jak król Stanisław August Poniatowski). Bohater sentymentalny był wrażliwy i melancholijny (jak postaci z sielanki "Laura i Filon"). Z kolei oświeceniowy sarmata łączył przywiązanie do tradycji z otwartością na reformy (przykładem jest Podkomorzy z "Powrotu posła").
Warto zapamiętać! Oświecenie przypadło na tragiczny dla Polski czas rozbiorów, ale jednocześnie przyniosło próby reform i nowe spojrzenie na edukację, co widać w działalności Komisji Edukacji Narodowej.