Czas, miejsce akcji i geneza "Pana Tadeusza"

Pan Tadeusz to epopeja narodowa napisana przez Adama Mickiewicza. Akcja utworu rozgrywa się w ciągu pięciu dni w roku 1811 oraz jednego dnia w roku 1812. Miejscem akcji jest Soplicowo, pobliskie ruiny zamku Horeszków oraz Dobrzyń.

Geneza utworu sięga pobytu Mickiewicza w Wielkopolsce, tuż po zakończeniu powstania listopadowego. Poeta pisał swoje dzieło w Paryżu w latach 1832-1834. Na powstanie "Pana Tadeusza" złożyło się wiele czynników, w tym:

• Tęsknota za krajem dzieciństwa
• Chęć obudzenia nadziei w Polakach w związku z kampanią napoleońską 1811-1812
• Utrwalenie ideałów Polski szlacheckiej
• Próba pogodzenia skłóconej emigracji
• Ukazanie piękna litewskiej ziemi i kultury
• Chęć napisania tekstu na wzór ballady Goethego "Herman i Dorota"

Highlight: "Pan Tadeusz" powstał z głębokiej tęsknoty za ojczyzną i chęci podtrzymania ducha narodowego wśród Polaków na emigracji.

Interpretacja tytułu i budowa utworu

Pełny tytuł dzieła brzmi: "Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem". Tytuł ten zawiera informacje o głównym bohaterze, miejscu i czasie akcji, środowisku, w którym rozgrywa się historia, oraz formie utworu.

"Pan Tadeusz" rozpoczyna się inwokacją skierowaną do Litwy, a kończy "Epilogiem" w formie wiersza. Utwór podzielony jest na dwanaście ksiąg, pisanych regularnym trzynastozgłoskowcem.

W epopei można wyróżnić kilka wątków:

1. Wątek główny - dzieje Jacka Soplicy
2. Wątek miłosny - plany matrymonialne Telimeny, miłość Zosi i Tadeusza
3. Wątek sporu o zamek - kłótnia między Sędzią a Hrabią
4. Wątek Kusego i Sokoła - spór Asesora z Rejentem o to, który chart jest sprawniejszy na polowaniu

Definicja: Epopeja narodowa to gatunek literacki, który wykształcił się w starożytności. Przedstawia bohatera na tle wydarzeń przełomowych dla danego narodu.

Plan wydarzeń - Księgi I-IV

Księga I:

1. Powrót Tadeusza Soplicy do dworku w Soplicowie
2. Spotkanie Tadeusza z Zosią w pokoju
3. Wieczerza, na którą przybywa spóźniona Telimena
4. Spór Asesora z Rejentem

Księga II:

1. Wyjazd na polowanie
2. Rozmowa Gerwazego z Hrabią

Księga III:

1. Grzybobranie: rozmowa Sędziego z Telimeną
2. Telimena przekazuje Tadeuszowi liścik i klucz do swojego pokoju

Księga IV:

1. Tadeusz zaspał na polowanie, budzi go Zosia
2. W karczmie u Żyda Jankiela ksiądz Robak próbuje namówić szlachtę do zorganizowania powstania
3. Ksiądz Robak ratuje życie Hrabiemu i Tadeuszowi na polowaniu

Cytat: "Litwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie; / Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie, / Kto cię stracił." - te słynne wersy rozpoczynają inwokację "Pana Tadeusza", podkreślając tęsknotę za ojczyzną.

Plan wydarzeń - Księgi V-VIII

Księga V:

1. Telimena chce wyjść za mąż za Tadeusza, a Zosię wydać za Hrabiego
2. Tadeusz po raz pierwszy widzi Zosię i Telimene razem
3. Kłótnia w czasie wieczerzy
4. Gerwazy z Hrabią planują zajazd na dwór Sopliców

Księga VI:

1. Sędzia chce wysłać pozew do sądu przeciwko Hrabiemu i Gerwazemu
2. Ksiądz Robak próbuje pogodzić zwaśnione rody

Księga VII:

1. Narada u "Maćka nad Maćkami"
2. Szlachta rusza na Soplicowo

Księga VIII:

1. Robak w rozmowie z sędzią odkrywa swoje prawdziwe imię
2. Tadeusz w rozmowie z sędzią wyznaje, że kocha Zosię
3. Telimena podsłuchuje rozmowę i zarzuca Tadeuszowi zdradę
4. Tadeusz wpada w ręce ludzi Hrabiego

Słownictwo: Zajazd - w dawnej Polsce forma egzekucji wyroku sądowego, polegająca na zbrojnym najechaniu na dobra dłużnika lub przeciwnika procesowego.