Biografia
Platon to obok Arystotelesa najważniejsza postać klasycznego okresu greckiej filozofii. Żył on w latach 427 – 347 p.n.e. "Platon" to przydomek nadany filozofowi ze względu na jego szczególnie rozrośnięte barki. Platon cenił sobie dbałość o kondycję fizyczną i niejednokrotnie brał udział w igrzyskach. Pochodził z rodziny arystokratycznej i otrzymał staranne wykształcenie. Zajmował się malarstwem, poezją i muzyką. Największym mistrzem Platona był Sokrates, który jest ulubioną postacią jego filozoficznych dialogów. Po śmierci Sokratesa filozof przez dwanaście lat podróżował, był między innymi w Egipcie i w Italii. Po powrocie zaś założył w Atenach słynną Akademię (nazwa szkoły pochodzi od miejsca, w którym się mieściła, gaju Akademosa).
Twórczość
Ulubioną formą Platona był dialog filozoficzny, w którym rozważał on konkretne zagadnienie. Gatunek ten odzwierciedla stosunek filozofa do prawdy. Nie jest to bowiem coś, co zostaje podane do wierzenia, ale rodzi się między ludźmi, w drodze dyskusji. Ponadto forma dialogu czyni filozoficzne rozważania bardziej przystępnymi ze względu na używanie języka mówionego. Sam Platon nie wypowiada się nigdy bezpośrednio, a swoje poglądy wkłada najczęściej w usta Sokratesa. Dzieła Platona mają nie tylko wartość naukową, ale również artystyczną. Filozof pozostawił po sobie 35 dialogów i zbiór listów. Najważniejsze utwory to "Obrona Sokratesa", "Gorgiasz", "Fajdros", "Uczta", "Fedon" i "Państwo".
Platon - Państwo - streszczenie
Tekst Platona posiada formę dialogu, w którym biorą udział następujący rozmówcy: Sokrates, Glaukon, Adejmantos, Polermarch, Trazymach, Kefalos i Klejtafon. Całość rozmowy dotyczy sposobów właściwego zarządzania Państwem.
Księga I
Rozpoczyna się od refleksji, że sprawiedliwość jest interesem silniejszego w sporze. Według Platona wiąże się ona z samymi pozytywnymi wartościami, a przejawia się w prawdomówności, dobroci i szczęściu. Stawia pytanie o to czy lepiej żyć sprawiedliwie i ubogo, czy niesprawiedliwie i zamożnie.
Księga II
Platon kontynuuje myśli o sprawiedliwości. Zastanawia się, czy swoje niesprawiedliwie czyny można w jakiś sposób odkupić, np. pieniędzmi lub zadośćuczynieniem. Sprawiedliwość leży u podstaw ustroju państwa i jego ekonomii. Podobnie jak pieniądz, który stanowi zasadniczy środek wymiany handlowej, dlatego powinien być obracany sprawiedliwie. Każdy kto zarobi więcej niż na podstawowe potrzeby swojej rodziny, winien wymieniać się groszem z przedstawicielami innych zawodów. Platon zaznacza, że oznaką sprawiedliwości jest również wykonywanie tylko jednego zawodu przez jednego obywatela.
Księga III
Filozofowie zastanawiają się czy sprawiedliwy człowiek zawsze musi żyć w nędzy, a nieuczciwy i niesprawiedliwy dostatnio. Jeszcze raz wspomina Platon o konieczności wykonywania jednego zawodu i przestrzega by nie naśladować innych, próbując parać się ich pracami. Proponuje również by zająć się gimnastyką, pracą nad swoim ciałem, którą z kolei należy łączyć z życiem kulturalnym.
Księga IV
Zawarta w niej została próba definicji sprawiedliwości. Platon podkreśla, że sprawiedliwy człowiek to sprawiedliwe państwo, a sprawiedliwość państwa powoduje sprawiedliwość duszy. Ta zaś zbudowana jest z trzech pierwiastków: temperamentu, rozumu i ambicji. Sprawiedliwość polega na zgodnym funkcjonowaniu tych trzech pierwiastków. Według filozofa sprawiedliwość jest ideałem egocentrycznym, skupiającym się na poszanowaniu własnej duszy i równowagi wewnętrznej. Ustrój Państwa, który jest dobry to królestwo zarządzane przez strażników (filozofów).
Księga V
Platon proponuje wprowadzenie równouprawnienia, czyli zrównania obowiązków i przywilejów kobiet i mężczyzn. Dla jakości pracy publicznej płeć nie ma bowiem znaczenia. Kobieta zaś może okazać się silniejsza od mężczyzny w niektórych zadaniach. Kolejnym postulatem jest socjalizacja rodziny, polegająca na przeznaczeniu wspólnych kobiet dla wszystkich mężczyzn - dzieci wychowywane miałyby być przez specjalne mamki. Za zasługi dla państwa obywatele winni otrzymywać nagrody np. prawo do wybierania najładniejszych kobiet. Platon jest przekonany, że na czele państwa powinny stać umysły ścisłe, a nie humaniści, literaci czy artyści.
Księga VI
W grupie rządzących winni znaleźć się filozofowie, miłujący naukę i obiektywizm. Powinno się im oddać głos w zarządzeniu. W tym momencie bowiem państwo jest niczym okręt z niepełnosprawnym kapitanem, prowadzącym go na oślep.
Księga VII
W tej części pojawia się słynny motyw jaskini stanowiącej symbol poznania. W obrazowy sposób pokazuje ona oddziaływanie wiedzy na człowieka. Zamykany w ciasnym pomieszczeniu człowiek postrzega jedynie cienie rzucane przez to, co znajduje się za nim, nie zdając sobie sprawy z rzeczywistości. Gdyby ten człowiek opuścił jaskinię, oczywiście byłoby mu ciężko zrozumieć nową rzeczywistość, ale wciąż byłaby to prawda. Jest to opowiadanie o przemianie myślenia, która wymaga od nas otwarcia się na nowe pojęcia i wyjścia poza nasze dotychczasowe przekonania.
Platon stworzył wyjątkową filozofię, która wywarła ogromny wpływ na rozwój myśli filozoficznej na przestrzeni wieków. Jego poglądy były niezwykle oryginalne, a sama twórczość była wyjątkowo wartościowa zarówno pod względem naukowym, jak i artystycznym. Jego dialogi, a zwłaszcza "Państwo", nadal stanowią źródło inspiracji dla wielu badaczy i intelektualistów.
Bibliografia
- Platon. (2019). Wszystkie dialogi. Warszawa: Wydawnictwo Agora.
- Zaremba, K. (2015). Filozofia starożytna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Platon to jedna z najważniejszych postaci w historii filozofii, a jego prace i poglądy mają trwały wpływ na myśl filozoficzną. Jego dzieła są nadal studiowane i stanowią ważną część dziedzictwa filozoficznego.
