Średniowiecze

Alternatywny zapis:

1054 r. ● Pierwsza wyprawa krzyżowa (Krucjata) - 1096 r. ● Pierwsza uniwersytet w Polsce (Akademia Krakowska) - 1364 r. • Wynalezienie druku (Jan Gutenberg) - 1450 r. • Zdobycie Konstantynopola przez Turków - 1453 r. • Odkrycie Ameryki (Krzysztof Kolumb) - 1492 r. Najważniejsze pojęcia: Feudalizm - ustrój społeczno-polityczny oparty na zależności między możnowładcą (seniorem) a podopiecznym (wasalem). Senior nadawał lenno (najczęściej ziemię), a w zamian wasal zobowiązywał się do świadczeń wojskowych, finansowych lub wykonywania usług. Wasale mogli mieć swoich wasali - tym sposobem każdy był czyimś sługą i miał nad sobą władcę. Na najniższym szczeblu społecznej hierarchii znajdowali się chłopi, którzy pracowali na rzecz panów feudalnych (pańszczyzna). • Teocentryzm - pogląd uznający Boga za najwyższą wartość, przyczynę i centrum świata, źródło prawdy, dobra i piękna, a także cel wszystkich działań człowieka. Dualizm - pogląd głoszący, że świat dzieli się na dwie przestrzenie - sacrum (to, co święte i dobre) oraz profanum (ludzkie i grzeszne). Uniwersalizm - idea zakładająca jedność państwa, religii (chrześcijanizm), języka (łacina) oraz kultury. Anonimowość - założenie średniowiecznych twórców, że ich dziełą są wykonane na chwałę Boga, a nie dla własnej sławy - artyści tylko odtwarzają zamysł Boga. Dlatego nie podpisywali swoich dzieł. • Dominacja kościoła katolickiego - instytucja narzucała wzorce i zasady postępowania całej Europie, wpływałą na polityke kontynentu. Podporządkowane jej było szkolnictwo i nauka (przede wszystkim duchowni), była też mecenasem artystów. Czarna śmierć - epidemia dżumy, jedna z największych epidemii ludzkości (1346-1452) Asceza - doskonalenie swojego życia religijnego przez dobrowolne wyzbycie się dóbr materialnych i umartwianie się, w celu osiągnięciu świętości, czystości, zbawienia. ● Kodeks rycerski - zbiór zasad określający zachowanie wzorowego średniowiecznego rycerza. nakazywał wierność Bogu, Ojczyźnie oraz władcy. Postępowanie niezgodne z powszechnymi zasadami - krytykę, potępienie czy wykluczenie z grona rycerzy. • Hagiografia - dział piśmiennictwa religijnego opisujący pełne cudów i męczeństwa żywota świętych. Prądy filozoficzne: Tonizm: • Zdobycie pełnej wiedzy o Bogu jest niemożliwe. Poznanie może odbywać się za pomocą wiary i rozumu. ● Istnienie Boga można logicznie udowodnić. • Wszystkie byty są stworzone przez Boga i ułożone w odpowiedniej hierarchii. Franciszkanizm: Wiara powinna być radosna, wypływająca z wszechogarniającej miłości do świata i stworzenia. Rezygnacji z dóbr materialnych, wyrzeczenie się przyjemności na rzecz prostego życia. Nakaz czynów miłosiernych. • Wrażliwość na piękno przyrody (słońce, woda, ziemia, rośliny, zwierzęta to bracia i siostry człowieka). ● Św. Augustyn: • Bóg jest wieczny, niezmienny i wszechobecnym bytem, podstawą wszelkiego istnienia. Poznanie Boga jest możliwe dzięki nieśmiertelnej duszy. ● Prawdziwe poznanie jest łaską otrzymaną od Boga. Bez wiary jest ono niemożliwe. ● Architektura: Celem życia człowieka jest zdobycie najwyższego dobra i uzyskanie szczęścia, a jest nim Bóg. Element budowy Konstrukcja Wysokość Ściany Okna Łuki Sklepienia Ozdoby Styl Romański ciężka masywność grube mate półkoliste kolebkowe skromne Styl Gotycki lekka strzelistość cienkie duże ostre krzyżowo-żebrowe bogate Wzorce osobowe: Władca: • Cieszy się szacunkiem i sympatią poddanych. • Troszczy się o poddanych. Jest odważnym i mądrym dowódca. Wydaje sprawiedliwe wyroki. Rycerz: ● Jest lojalny wobec swojego suwerena. • Staje w obronie bezbronnych. Wierny swojej damie serca. ● Odważny, honorowy, zawsze dotrzymuje słowa. Dla Boga i Ojczyzny jest gotów oddać życie. ● Święty: • Wyrzeka się życiowych przyjemności, żyje w skrajnym ubóstwie. • Często ponosi śmierć męczeńską. ● Z pokorą znosi wszystkie cierpienia. Głosi prawdę nawet w zagrożeniu życia. Ważne utwory: • Autor nieznany, Bogurodzica ● Autor nieznany, Lament świętokrzyski ● Autor nieznany, Pieśń o Rolandzie ● Gall Anonim, Kronika polska Umberto Eco, Imię róży Autor nieznany, Legenda o świętym Aleksym Autor nieznany, Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią