Średniowieczna liryka i hagiografia
Lament Świętokrzyski to doskonały przykład liryki średniowiecznej – bezpośredniej, zwrotu do adresata, o budowie stroficznej typowej dla pieśni. Utwór ma cechy planktu (wyrażającego żal po bliskiej osobie zmarłej) oraz lamentu (ukazującego ból i bezradność wobec losu). Kreacja Matki Boskiej jest wyjątkowo ludzka – ona cierpi, jest bezradna, buntuje się przeciwko złu.
W literaturze średniowiecznej ważne miejsce zajmowała hagiografia, czyli opowieści o życiu świętych. Legenda o św. Aleksym przedstawia bohatera, który porzuca bogactwo i wygodne życie, by służyć Bogu jako asceta. Wraca do rodzinnego domu nierozpoznany i umiera jako żebrak pod progiem.
Św. Aleksy uosabia cechy idealnego świętego: życie wypełnione modlitwą, silną wolę, brak wątpliwości w wiarę, pogardę dla dóbr doczesnych i empatię wobec ubogich. Asceta to osoba, która świadomie wyrzeka się przyjemności życiowych w celu osiągnięcia świętości ducha.
⚠️ Pamiętaj! Legenda hagiograficzna to nie tylko biografia świętego – to przede wszystkim wzór osobowy, który miał inspirować średniowiecznych ludzi do naśladowania cnót i pobożnego życia.