Postacie i świat przedstawiony
"Świtezianka" rozgrywa się w malowniczej scenerii nad jeziorem Świteź, gdzie młodzi kochankowie spotykają się podczas letnich i jesiennych nocy. Strzelec to młodzieniec podatny na kobiece wdzięki, który mimo uczuć do tajemniczej dziewczyny, nie potrafi oprzeć się pokusom. Jego serce jest szczere, ale wola słaba.
Świtezianka jest nieufną, kochającą dziewczyną, która obawia się złamania przysięgi przez ukochanego. Podejrzliwa wobec jego obietnic, wystawia go na próbę, zamieniając się w wodną nimfę. Kiedy strzelec ulega jej zalotom w nowej postaci, Świtezianka bezlitośnie wymierza karę za zdradę.
Ballada doskonale ilustruje romantyczny synkretyzm gatunkowy - łączy elementy liryki (nastrojowość), epiki (fabuła, narrator) oraz dramatu (dialogi). Mickiewicz wprowadza też fantastyczne postacie, ożywioną przyrodę i ludowe przysłowia, które niosą moralne przesłanie.
⚠️ Pamiętaj! Główny morał ballady brzmi: nie igraj z ludzkimi uczuciami - każda zdrada ma swoją cenę!
Fabuła rozwija się dynamicznie: od spotkań zakochanych nad brzegiem jeziora, przez przysięgę wierności złożoną przez strzelca, aż po kuszenie przez nimfę i finałową karę. Ciało niewiernego młodzieńca zostaje wciągnięte w odmęty jeziora, a dusza uwięziona w modrzewiu - miejscu dawnych spotkań z ukochaną, gdzie teraz cierpi wieczną mękę.