Wojna i okupacja - ramy czasowe i najważniejsze zjawiska
Lata 1939-1945 to okres naznaczony łapankami, obozami koncentracyjnymi i zagłady, sowieckim łagrami oraz gettem. Holocaust stał się bezprecedensowym wydarzeniem w historii ludzkości, podczas gdy społeczeństwo polskie funkcjonowało w warunkach terroru, tworząc jednocześnie struktury państwa podziemnego.
Sztuka tego okresu charakteryzowała się nastrojem wojennej grozy, wykorzystywała oniryzm (elementy senne) i symbolikę, często zniekształcając rzeczywistość dla podkreślenia jej absurdu. Literatura natomiast stała się zarówno dokumentem, jak i próbą zrozumienia otaczającego chaosu.
Pisarstwo tego czasu zdominowało pokolenie Kolumbów - twórcy urodzeni około 1920 roku, których młodość przypadła na czas wojny. W ich utworach pojawiają się motywy katastroficzne, apokalipsa spełniona oraz wzorce patriotyczne, a jednocześnie opisy rzeczywistych wydarzeń pokazujące moralne dylematy człowieka w sytuacjach ekstremalnych.
Warto zapamiętać: Pokolenie Kolumbów to pierwsze pokolenie wychowane w niepodległej Polsce, które później doświadczyło koszmaru wojny. Do najważniejszych przedstawicieli należeli K.K. Baczyński i T. Gajcy - poeci-żołnierze, którzy zginęli w Powstaniu Warszawskim.