Filozofia końca wieku
Filozoficzne idee Młodej Polski kształtowały się wokół trzech głównych myślicieli. Arthur Schopenhauer głosił filozofię pesymizmu, twierdząc, że światem rządzi nieracjonalna wola życia - nieustanne pragnienie, które nigdy nie może być zaspokojone. Według niego, dążenie do celów prowadzi tylko do cierpienia, a wyzwoleniem może być wyrzeczenie się pragnień.
Friedrich Nietzsche przeciwstawiał się pesymizmowi, akcentując afirmację życia i wolę mocy - dążenie do siły i twórczości. Krytykował religię i tradycyjną moralność jako ograniczające ludzką wolność. Wprowadził pojęcie nadczłowieka, który przezwycięża ograniczenia kultury i tworzy nowe wartości. Jego słynne hasło "Bóg umarł" wyrażało odejście od tradycyjnej duchowości.
Henri Bergson skupiał się na dynamice życia, widząc je jako proces ciągłej ewolucji i kreatywności, napędzany przez élan vital (pęd życiowy). Odrzucał materialistyczne ujęcie rzeczywistości, podkreślając rolę intuicji w poznawaniu prawdziwej natury czasu i życia. W przeciwieństwie do rozumu, który mierzy czas ilościowo, intuicja pozwala zrozumieć go jako nieprzerwany przepływ.
Wskazówka! Filozofia Młodej Polski miała ogromny wpływ na literaturę tego okresu - dekadenckie nastroje, fascynacja wolą mocy czy intuicyjne poznanie często pojawiały się w dziełach pisarzy modernistycznych.