Zdania złożone - podstawy
Zdania złożone to po prostu zdania, które mają więcej niż jedno orzeczenie. Brzmi skomplikowanie? Wcale nie jest!
Wyobraź sobie, że chcesz powiedzieć więcej rzeczy naraz - zamiast robić to w kilku krótkich zdaniach, możesz połączyć je w jedno większe. To właśnie robisz, tworząc zdania złożone.
Istnieją dwa główne rodzaje takich zdań: współrzędnie złożone (gdzie części są równorzędne) i podrzędnie złożone (gdzie jedna część jest ważniejsza od drugiej). Każdy typ ma swoje zasady i sposoby łączenia.
Wskazówka: Najłatwiej rozpoznać zdania złożone, licząc orzeczenia - jeśli jest ich więcej niż jedno, masz zdanie złożone!
Zdania współrzędnie złożone
W zdaniach współrzędnie złożonych każda część jest równie ważna. To jak rozmowa między równymi partnerami - nikt nie dominuje.
Łączne używasz, gdy czynności odbywają się jednocześnie lub w tym samym miejscu. Łączysz je słówkami: "i", "oraz", "a". Przykład: "Jem śniadanie i słucham muzyki."
Rozłączne pomagają pokazać, że czynności wzajemnie się wykluczają - nie można robić obu naraz. Używasz: "lub", "albo", "bądź". Na przykład: "Pójdziemy do kina albo zostaniemy w domu."
Przeciwstawne pokazują kontrast między częściami zdania. Słówka: "ale", "a", "lecz", "jednak", "zaś" pomagają to wyrazić. Wynikowe z kolei używasz, gdy jedna część wynika z drugiej: "więc", "dlatego", "zatem".
Zdania podrzędnie złożone
Tutaj jedna część zdania jest szefem, a druga podwładnym. Zdanie główne (oznaczane podwójną kreską) może istnieć samodzielnie, zdanie podrzędne (pojedyncza kreska) potrzebuje głównego, żeby mieć sens.
Aby rozpoznać, która część jest która, zadaj pytanie pierwszej części i sprawdź, czy druga odpowiada na to pytanie. Jeśli tak, to pierwsza to główna, druga to podrzędna.
Spójniki podrzędne to słówka, które łączą te części: "że", "aby", "ponieważ", "gdy", "jeśli". Pamiętaj - zdanie podrzędne zawsze zależy od głównego i nie ma sensu bez niego.
Pamiętaj: Zdanie główne = może istnieć samo, zdanie podrzędne = potrzebuje wsparcia głównego!