Organy nadzoru i polityka fiskalna
W świecie finansów publicznych kluczową rolę odgrywają instytucje nadzorujące. Komisja Nadzoru Finansowego pilnuje rynku finansowego, a Komitet Stabilności Finansowej dba o bezpieczeństwo całego systemu. Szczególnie ważna jest Najwyższa Izba Kontroli, która co roku sprawdza, jak wykonywany jest budżet państwa.
Jednym z najważniejszych pojęć w finansach publicznych jest dług publiczny (PDP). To wskaźnik pokazujący zadłużenie sektora finansów publicznych wynikające z pożyczek zaciągniętych na rynku finansowym. Zarządzanie długiem jest kluczowym elementem polityki fiskalnej, która obejmuje wszystkie działania związane z dochodami i wydatkami państwa.
Polityka fiskalna może być aktywna (rząd świadomie zmienia podatki i wydatki) lub pasywna (wykorzystuje automatyczne mechanizmy dostosowawcze). Spełnia ona trzy funkcje: alokacyjną (zarządzanie dobrami publicznymi), redystrybucyjną (wyrównywanie różnic dochodowych) i stabilizacyjną (tworzenie bezpiecznych warunków gospodarczych).
🔍 Ciekawostka! W przypadku pasywnej polityki fiskalnej, nawet bez interwencji rządu, progresywne podatki i zasiłki dla bezrobotnych automatycznie łagodzą skutki kryzysu gospodarczego.
Budżet państwa to najważniejszy plan finansowy, uchwalany jako ustawa na jeden rok kalendarzowy. Zawiera on dochody i wydatki, przychody i rozchody oraz informacje o deficycie. Dochody budżetu w 89% pochodzą z podatków (VAT, PIT, CIT, akcyza), w 10% ze źródeł niepodatkowych (dywidendy, cła, opłaty), a zaledwie 1% stanowią środki z UE.